Stapsgewijs werken aan verdere vergroening van de leefomgeving

Groenkansen

De wijk Amersfoort Schothorst is groen. Toch liggen er nog volop groenkansen. Amersfoort probeert haar buitenruimte klimaatbestendig te maken, vooral door groenmaatregelen te treffen. De maatregelen lijken misschien klein, maar door de afwezigheid van budgetten is elke vergroening positief. In samenspraak met bewoners richt de gemeente parkeerterreinen groener in. Bij het Isegrimplein werden de eerste ervaringen opgedaan, met de ambitie om alle parkeerplaatsen in de omgeving dit voorbeeld te laten volgen.

Inwoners

Ook inwoners zetten zich in om Amersfoort te vergroenen. Bijvoorbeeld bij de Oudegein. Hier namen omwonenden het initiatief om een binnenplaats te vergroenen. Zij ontvingen hiervoor een financiële bijdrage van 10.000 euro van de gemeente.
Een ander voorbeeld is het parkeerterrein van winkelcentrum Schothorst. Hier startten omwonenden een vergroeningsproces. Zij wilden meer groen in de buurt realiseren, met name op het volledig versteende parkeerterrein. Hier werd een duurzame groene pergola ontwikkeld, zodat mensen vanuit hun auto onder het groen naar het winkelcentrum kunnen lopen.

Het Groene Huis

Het bezoekerscentrum ‘Het Groene Huis’ ligt in stadspark Schothorst en wordt omringd door enkele hectare groen, met de Amersfoortse woonwijken eromheen. Het is een ruimte voor groene organisaties, waar zij activiteiten kunnen organiseren die te maken hebben met groen en duurzaamheid. Het Groene Huis biedt informatie over de baten van groen en organiseert initiatieven en evenementen om de fysieke leefomgeving te vergroenen en verduurzamen. Doordat het bezoekerscentrum ook breder toegankelijk is voor bijvoorbeeld toiletbezoek, krijgen toevallige passanten informatie over het vergroenen van de leefomgeving.

Vergroening en het omgevingsprogramma

In de leerkring vergroening en het omgevingsprogramma verkennen gemeenten hoe zij groenbeleid beter kunnen verankeren in de instrumenten van de Omgevingswet. De deelnemers trekken een aantal conclusies over het instrument programma:

• Het helpt bij het concretiseren van doelstellingen die in de omgevingsvisie zijn vastgesteld.
• Het legt vast hoe je de doelstellingen gaat bereiken.
• Het legt verbinding met andere domeinen.
• Het is een flexibel instrument.
• Het houdt oog op monitoring en sturing.
• Het stimuleert inzet op communicatie, zowel extern als intern bij de gemeente.

Is het omgevingsprogramma dan ook een goed instrument om in te zetten rondom de vergroeningsopgave? Op de vraag hoe je als gemeente de groenopgave concretiseert hebben de deelnemers de volgende ideeën:

• Stel duidelijke normen.
• Klimaatadaptatie wordt als thema waarschijnlijk steeds belangrijker. Zorg dat je hier voldoende aandacht aan besteedt.
• Stel een aantal gidssoorten van een ecologisch perspectief centraal. Dit kan bijdragen aan de totale vergroeningsopgave.
• Maak de spanning tussen beheer en onderhoud (interne organisatie) expliciet.

Het instrument programma kan onder de Omgevingswet zeker bijdragen aan de vergroeningsopgave. Het instrument draagt immers bij aan:

• Legitimatie waar gemeenten mee bezig zijn.
• Integrale aanpak en verwevenheid met andere programma’s.
• Monitoringsaspect – hoewel dit niet vrijblijvend is.
• Uitvoerbaarheid – men moet concreter nadenken over hoe uitvoering eruit gaat zien.
• Concretiseren van een strategisch vage visie.
• Duidelijkheid naar buiten toe, omdat het makkelijk vindbaar is in het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Overigens is het wel nodig om goed na te denken over de structuur om het goed vindbaar en raadpleegbaar in het DSO te laten zijn.

Naast de voordelen, bestaan er ook nadelen en open vragen. Dit zorgt ervoor dat de deelnemers terughoudend zijn met het starten van een programma groen.

• Is een programma groen voldoende integraal? Het sentiment is dat dit afhangt van de framing van het programma en hoe je het indeelt, want daar is de gemeente vrij in. Het hangt ook af van hoe je het instrument inzet, want het kan ook een middel zijn om een doel te bereiken (zoals gezondheid).
• De verhouding tussen het huidige instrumentarium en de nieuwe Omgevingswetinstrumenten zijn vooralsnog onduidelijk. Betekent dit dat beleid opnieuw vastgesteld moet worden als de Omgevingswet in werking treedt? Dit is niet nodig, vanwege het overgangsrecht.
• Hoe houd je een programma behapbaar en voorkom je dubbel werk?
• Het programma is relatief vormvrij voor gemeenten om in te vullen, maar de DSO-structuur zet aan tot nadenken over standaardiseren.

Koppelkansen voor groen

Groen is essentieel. Het is geen doel op zich en ook vaak geen hoofdzaak. Daarom is het goed om te weten welke thema’s belangrijk zijn binnen de gemeente en wat de koppelkansen zijn. Voor alle koppelkansen geldt dat het begint met het leggen van contact, om inzicht te krijgen in elkaars doelen en te ontdekken hoe de tijdlijnen van de ontwikkelingen eruit zien. Een ideaal resultaat is het gezamenlijk vastleggen van doelen. Dit draagt bij aan een integrale aanpak. Een mogelijke gezamenlijke werkwijze is om budgetten te ontschotten en te bundelen, bijvoorbeeld door gelden voor groen en fietspaden in één pot te stoppen en te combineren. Op die manier zal de leefomgeving bij elk project verder vergroenen, ook al is dat soms met kleine stappen. Veel kleine stappen leiden uiteindelijk wel tot een complete vergroening van de leefomgeving.