Senioren en mensen met beperking vormen wooncommunity Elderburen in Arnhem

Elderburen kwam tot stand door goed samenspel tussen ontwikkelaar, architect, corporatie, zorgaanbieder en gemeente. De initiatiefnemers Van Wijnen en Oostwest architecten hadden het ontwerp van het betaalbare woonconcept al uitgedacht en de grond aangekocht, toen Portaal zich in 2020 als eigenaar aansloot. Portaal greep de kans en maakte de match tussen mensen met een beperking en senioren. Binnen een jaar was het gebouw verhuurd. We vragen strateeg Grietje Doevendans en kwartiermaker Ids Breeuwsma van corporatie Portaal, die eigenaar en verhuurder is van Elderburen, over hoe zij dit nieuwe, inclusieve woonconcept van de grond kregen.

“Het unieke van Elderburen is de wooncommunity”, trapt kwartiermaker Breeuwsma af. “In het woongebouw wonen onze huurders ( 55+ers) samen met mensen met niet aangeboren hersenletsel, die via zorgorganisatie Siza een volgende stap willen maken naar zelfstandig wonen.” Beide huurdersgroepen wonen verspreid door het gebouw. De bewoners van de reguliere appartementen willen actief bijdragen aan de wooncommunity. Ze bieden daarmee ook een zachte landing aan de 19 huurders van Siza. Dit alles past precies in ons woonconcept, waar ontmoeting centraal staat. De woonvereniging, die in oprichting is, gaat de ontmoetingsruimte runnen.”

Binnentuin Elderburen

Ontwerp voor ontmoeten

Het ontwerp van het woongebouw, gemaakt door een architect en de bouwer, leent zich goed voor een community. “Het begint met het aantal woningen, dat voor iedereen overzichtelijk is”, licht Breeuwsma toe. “Door de schaal van het gebouw met 69 appartementen, zou je als bewoner iedereen kunnen kennen. Elderburen is gedeeltelijk drie en gedeeltelijk vier verdiepingen hoog. Het heeft een mooie binnentuin met veel groen eromheen. Er is gespeeld met balkons – die niet allemaal strak onder elkaar zijn geplaatst maar zijdelings, en met voordeuren die niet allemaal aan dezelfde kant van de woningen zitten. Er zijn brede stoepen en brede galerijen en allerlei paadjes die je kunt lopen. Er is een centrale entree van de bovenverdiepingen; de kans dat je elkaar daadwerkelijk tegenkomt is groot.”

Woonwensen en doorstroom

Elderburen is het eerste woongebouw dat Portaal als gemengd wonen met senioren nieuw bouwt. “Na aankoop van de grond hebben wij een woonwensenonderzoek (pdf) gedaan onder onze huurders in Arnhem-Zuid. Van de 882 huurders hebben hier 272 huurders op gereageerd. Doevendans: “We hebben hen gevraagd naar hun verhuiswensen en -motieven (bijvoorbeeld gezondheidsredenen of voorkeur voor gelijkvloers wonen). Ook vroegen we ze naar drempels om te verhuizen, de benodigde ondersteuning en naar hoe ze aankijken tegen wonen in een omgeving waar ze met buren gezamenlijk bijdragen aan sociale samenhang. De respondenten bleken verrassend geïnteresseerd in verhuizen naar een zo opgezet, nieuw woongebouw in de nabijheid. Dat toonde aan dat mensen graag in de wijk blijven; ze kennen de wijk en hebben er hun sociale netwerk.” Uiteindelijk komt 75 procent van de bewoners van Elderburen uit Arnhem-Zuid. “Bij de selectie van huurders hebben we ook gekeken naar iemands motivatie”, vervolgt Doevendans. “Het is natuurlijk geen regulier woongebouw, het gaat om gemengd wonen. We wilden dus ook weten wat iemand daaraan kan bijdragen. De gemeente gaf ons de ruimte om hiermee te experimenteren bij het toewijzen van de woningen.”

Een goede start

Een wooncommunity ontstaat niet vanzelf, zeker niet tijdens de coronapandemie. Ids Breeuwsma “Wij – vanuit Portaal, Van Wijnen, Siza en alle andere betrokkenen – hebben een openingsfeest georganiseerd met én voor alle bewoners van het woongebouw. Tegelijkertijd is de communitycoach gestart. Zij interviewde alle bewoners over wat ze aan de community willen bijdragen. We zetten deze communitycoach in voor de huurders. De coach begeleidt hen bij de opstart en vorming van de woongemeenschap. Zij krijgt van ons bijvoorbeeld ook budget om zaken aan te schaffen en te doen wat nodig is. Van koffie tot notariskosten voor het oprichten van de bewonersvereniging.”

“Inmiddels is er al de nodige reuring”, vertelt Breeuwsma. “De bewoners organiseren koffiemomenten en een kaartavond. Het idee voor een kerstborrel rondom de kerstboom in de binnentuin kon helaas vanwege de lockdown niet doorgaan. Wel is er een tuingroep. Ook onze beheerder leefomgeving is daarbij betrokken. Uiteindelijk bedruipt de woonvereniging zichzelf. Vanuit Portaal dragen we met onze kennis van elders ook voorbeelden van statuten en samenwerkingsovereenkomsten aan. Eigenlijk geven wij de aanleiding, structuur en mankracht, waarmee een woongemeenschap kan ontstaan. We creëren een voedingsbodem. Dat vinden we echt belangrijk om te doen.”

Gemengd wonen

Huurders van zorgorganisatie Siza maken in dit woongebouw de stap naar beschermd zelfstandig leven. Zij mogen er zo lang als zij willen blijven wonen, net zoals de andere huurders. “De huurders van Siza zijn alleenstaanden (75 procent) en paren (25 procent) in de leeftijd van 25 tot 55 jaar.”, vertelt Doevendans. “De meesten hebben niet-aangeboren hersenletsel. Siza werft de huurders zelf en kijkt of ze in het community-concept passen. Belangrijk is dat ze openstaan voor meedoen en contact. En of ze eventueel ook een actieve bijdrage willen leveren aan de vereniging. We hopen dat mensen hierdoor in hun kracht komen te staan en dat bewoners elkaar kunnen helpen, met of zonder beperking. En dat werkt. Zo heeft een bewoner andere bewoners, ook van Siza, op sleeptouw genomen om wekelijks – vlakbij, aan de overkant – bij het Leger des Heils te gaan eten. Je kunt je afvragen of het hier gaat om zorg of om menselijke groei. Wij streven naar dat laatste.” Breeuwsma: “De mix van senioren met huurders Siza is inderdaad heel mooi. Eén van de huurders van Siza maakt deel uit van de tuingroep van Elderburen. Hij heeft vanuit zijn werk heel groene vingers en brengt ontzettend veel kennis mee, dat is erg leuk. Nu Siza intern ervaringen deelt over Elderburen blijkt dat er eigenlijk veel meer cliënten zijn die graag zo willen wonen.”

Lessen delen

“We zijn er het meest trots op dat we in korte tijd met onze partners een woonconcept hebben kunnen afstemmen, Siza daarbij hebben betrokken en bewoners hebben kunnen werven”, aldus Breeuwsma. “Dat gezamenlijk vorm geven aan dit woonconcept is een grote kracht gebleken. De woningen zijn vervolgens in razend tempo opgeleverd. Met dit woongebouw en deze woonvorm voegen we écht iets toe voor deze doelgroepen. Het sluit ook goed aan op de kern van ons nieuwe ondernemingsplan: bijdragen aan goed samenleven.”

Doevendans: “En ik ben er ook heel trots op dat dit het eerste seniorenwoongebouw is met gemengd wonen. Daar hebben we onze nek voor uitgestoken. Portaal ziet senioren niet als een kwetsbare groep, maar gewoon als reguliere huurders. Elderburen is een totaalaanpak. Dit vraagt om een intensieve samenwerking met maatschappelijke partners: bij vastgoedontwikkeling, woningtoewijzing, community-aanpak en beheer. Daarvoor heb je een wederkerige relatie met de gemeente nodig. Voor ons is het belangrijk dat gemeenten innovatieve woonvormen een plek toekennen in de woonvisie en dat ze ruimte bieden voor experimenten met woningtoewijzing. Ook zou je als gemeente kunnen overwegen financieel bij te dragen aan de communitycoach. De onderlinge hulp van bewoners leidt immers tot een lagere zorgvraag, zowel vanuit de Wmo als de Wlz. Wellicht is het mogelijk dat ook het zorgkantoor bijdraagt aan de kosten voor de communitybuilder. Nu financieren Portaal en Van Wijnen deze.

Al met al kijken we terug op een mooie samenwerking tussen alle partijen. Het was niet Portaal aan de ene kant en de aannemer aan de andere kant, we deden het echt samen. Vanaf het begin was er bij iedereen heel veel commitment. En dat we ook samen de ZorgsaamWonen Award 2021 Eenzaamheid en wonen hebben gewonnen, is wat ons betreft een hele mooie kers op de taart op deze samenwerking.”