De regio Hart van Brabant ligt in Midden-Brabant en bestaat uit een samenwerkingsverband van 11 gemeenten. Net als in andere delen van het land zijn ook hier de gevolgen van de dubbele vergrijzing voelbaar en staat de leefbaarheid in sommige gebieden onder druk. “Het piept en kraakt, het benodigde en passende aanbod is onvoldoende beschikbaar en die urgentie wordt in de hele regio gevoeld”, aldus De Gooijer. De ervaren urgentie leidde eind 2021 tot het besluit om een regionale woonzorganalyse op te stellen, die een fundament levert voor de opgave in de regio.
Bouwen vanuit een goede samenwerking
De integrale aanpak wonen, zorg en welzijn is mede geïnitieerd vanuit beschermd wonen en maatschappelijke opvang (‘Weer Thuis’). Meulenberg: “Beschermd wonen en maatschappelijke opvang kennen al een regionale aanpak. In die aanpak verloopt de samenwerking tussen de verschillende gemeenten, woningcorporaties en zorgorganisaties goed. Onderling bestaat er het besef dat we elkaar nodig hebben. We zitten om tafel, bespreken eventuele knelpunten met elkaar en komen dan samen tot oplossingen. We pakken de opgave, in dit geval beschermd thuis, echt samen op en doen dat ook integraal, om tot zo goed mogelijke oplossingen te komen. Die samenwerking is geborgd in het programma Weer Thuis.”
“Het gezamenlijk bepalen van de groeibehoefte van de verschillende aandachtsgroepen draagt bij aan het besef van een gezamenlijke verantwoordelijkheid.”
Integraal inzicht in regionale opgave
Naast de vraag vanuit beschermd wonen en opvang besloot de regio de vraag naar wonen, zorg en ondersteuning van ouderen met een (langdurige) hulpvraag, lichamelijk en verstandelijk gehandicapten en kwetsbare jongeren, ook regionaal op te pakken. “Het was een logische keuze”, aldus De Gooijer. “Het is efficiënter om ook hier één onderzoek uit te laten voeren. We gebruiken daardoor allemaal dezelfde definities en aanpak, waardoor je cijfers met elkaar kunt vergelijken en een gezamenlijk beeld krijgt van de aandachtsgroepen. Een ander belangrijk voordeel is dat zowel corporaties als zorg- en welzijnspartijen én het zorgloket in meerdere gemeenten actief zijn. We merken daarbij dat het gezamenlijk bepalen van de groeibehoefte van de verschillende aandachtsgroepen ook bijdraagt aan het ervaren van een gezamenlijke verantwoordelijkheid.”
Behoefte aan een regionale visie
Op basis van deze woonzorganalyse is geconcludeerd dat de opgaven groot zijn en dat veel voordelen biedt om hier regionaal in op te trekken. Meulenberg: “Het gezamenlijke beeld maakt het mogelijk om te sturen op de ambitie om de aandachtsgroepen beter te spreiden over de regio. Een logische vervolgstap is dan om hier op regionale schaal een visie voor te ontwikkelen. We hebben daarvoor een startnotitie geschreven die door het regionale gecombineerde portefeuillehoudersoverleg sociaal/wonen is vastgesteld. We streven ernaar dat iedere gemeente een door de gemeenteraad vastgestelde woonzorgvisie heeft.”
Evenwichtige verdeling doelgroepen
Een belangrijk onderdeel van de regionale visie is een evenwichtige verdeling van aandachtsgroepen. Meulenberg: “We zouden graag meer uitwisseling willen tussen gemeenten. Dat de ene gemeente bijvoorbeeld meer uitstromers uit beschermd wonen opvangt en de andere statushouders. We zien nu dat de grootste gemeente, Tilburg, 75% van de aandachtsgroepen opvangt. We willen een verdeling naar rato van het aantal inwoners waarbij de balans is dat Tilburg de helft opvangt en de regio de andere helft. Dat vraagt dat sommige gemeenten ook een hoger percentage aan instroom opvangt.”
Om sneller tot de gewenste verdeling te komen heeft de regio de Taskforce versnellen betaalbare woningbouw opgezet. De Gooijer: “Het is duidelijk dat er meer betaalbare en passende woningen nodig zijn. Zo in verschillende gemeenten is het aanbod voor kleine huishoudens onvoldoende. Door flexwonen willen we in elke gemeente snel extra aanbod creëren. We kunnen daarbij van elkaar leren. Dat doen we binnen de taskforce. Deze is niet gericht op het daadwerkelijk realiseren van woningen, maar vooral op kennisdeling en samenwerking waarmee de opgave vergemakkelijkt en versneld wordt.”
Goede bestuurlijke samenwerking en ontzorgen
Het besef dat het ruimtelijke en het zorgdomein én de corporaties een belangrijke rol spelen bij het realiseren van de ambities van het traject ‘weer thuis’ heeft er toe geleid dat een gezamenlijk bestuurlijk overleg is ontstaan waar ook de corporaties aansluiten. De Gooijer: “Dit overleg is een succes. Het biedt de mogelijkheid om een brug te bouwen tussen beide nog te veel gescheiden werelden. Bovendien is het heel logisch dat de corporaties die hier een belangrijke rol spelen in de realisatie van de bestuurlijke ambities ook zeggenschap hebben.” Het overleg is een blijvertje gebleken. Ook de woonzorganalyse en -visie en andere gezamenlijke opgaven op het domein wonen en zorg komen hier ter tafel.
In regionale processen, zoals ‘weer thuis’, de woonzorgvisie en -analyse, maar ook bij de genoemde taskforce is een onafhankelijke projectleider cruciaal. “Mensen hebben vaak onvoldoende tijd om te schrijven, maar wel om te reageren. Een inhoudelijk projectleider kan er voor zorgen dat er stappen gezet blijven worden en mensen en organisaties aangehaakt blijven. Het zijn intensieve processen, ook omdat het portefeuillehoudersoverleg geen besluitvormend orgaan is. Zo moet de regionale woonzorgvisie aan alle colleges en gemeenteraden worden voorgelegd. Dan helpt het als de betrokken beleidsadviseurs alleen een oplegger hoeven te schrijven en niet de gehele visie.”
