Regio Haaglanden is een van de koplopers van het programma ‘Een thuis voor iedereen’ die sinds 2022 proberen te versnellen op het huisvesten van aandachtsgroepen. Na een periode waarin de werkzaamheden even stillagen, is Haaglanden sinds begin 2024 weer volop aan de slag. Procestrekker Netty van Triest en werkgroeptrekker Arjan Primus vertellen over hun ervaringen. “We zijn begonnen met een kick-off”, vertelt Primus, “waarin we hebben besproken dat elke gemeente een vertegenwoordiger levert voor een ambtelijke projectgroep.”
Van Triest: “Vervolgens hebben we samen met deze vertegenwoordigers de governancestructuur op poten gezet, en afgesproken welke belangrijke partijen betrokken moesten worden in het proces. Bij ons is de Bestuurlijke Tafel Wonen het besluitvormende orgaan. Dit is een bestaand overleg van de negen wethouders wonen die afspraken maken over de woningmarktregio Haaglanden. Een ambtelijke projectgroep bereidt de besluitvorming op de bestuurlijke tafel voor en bestaat uit ambtenaren van de betrokken gemeenten. De provincie is als toehoorder betrokken. Omdat de gemeenten ook de partners wilde betrekken, zoals woningcorporaties, zorgaanbieders en zorgkantoren, zijn zij gevraagd inbreng te hebben in drie inhoudelijke werkgroepen. De trekkersgroep, een kleine vertegenwoordiging van de ambtelijke projectgroep, organiseert het geheel en is trekker van de drie werkgroepen. De projectgroep doet voorstellen voor afspraken aan de bestuurlijke tafel en op bestuurlijk niveau leveren de wethouders sociaal, woningbouwcorporaties en zorgpartijen ook regelmatig input via het brede bestuurlijke overleg.”
Drie werkgroepen en inhoudelijke thema’s
De drie werkgroepen werken op drie inhoudelijke thema’s de opgave uit:
- Urgentiecategorieën/Beschermd wonen & maatschappelijke opvang
- Ouderen
- Arbeidsmigranten & overige aandachtsgroepen.
In de werkgroepen zitten vertegenwoordigers van gemeenten, woningcorporaties, zorgaanbieders en belangenorganisaties. Het afgelopen jaar hebben de werkgroepen de jaarlijkse instroom van aandachtsgroepen in de regio in beeld gebracht, en data verzameld over de huisvestingsopgave in de nieuwbouw. Zowel de kwantitatieve als de kwalitatieve opgave is onderzocht. Van Triest: “Op dit moment hebben alle drie de werkgroepen een eindnotitie opgesteld voor de bestuurlijke tafel Wonen met daarin mogelijke regionale vervolgstappen.”
Werkgroep Urgentie categorieën/BW&MO
De werkgroep Urgentiecategorieën BW/MO heeft de cijfers redelijk in beeld kunnen brengen. Niet van iedere doelgroep bestaat een feitelijke registratie. Waar registratie ontbrak, is een zo goed mogelijke inschatting gemaakt door betrokken organisaties. De werkgroep maakte gebruik van cijfers van de woningcorporaties over de bestaande urgenties en heeft deze aangevuld met cijfers van andere relevante organisaties zoals zorgaanbieders. Primus is trekker van de werkgroep. “Het is best een mijlpaal voor onze regio dat we nu een integraal beeld hebben bij de grootte van de opgave. De cijfers zijn belangrijk om vervolgens te kunnen nadenken over verschillende regionale verdeelprincipes, ook wel fair share genoemd. De volgende stappen voor onze werkgroep is zorgen dat registratie en monitoring van de uitstroom van urgente woningzoekenden beter op orde is zodat de cijfers accurater worden. Zodat we beter kunnen nadenken over de gevolgen van verschillende verdeelprincipes. Hiermee kunnen we stappen gaan zetten richting een regionale urgentieregeling. Daarnaast denken we na over hoe we de figuurlijke taart kunnen vergroten, met tijdelijke huisvesting of delen van woningen. Om dit tastbaar te maken zijn we als werkgroep laatst letterlijk samen taart gaan eten.”
Een belangrijk knelpunt is dat, volgens het wetsvoorstel Versterking regie volkshuisvesting, de regio’s straks geen eigen weigeringsgronden meer mogen stellen voor urgenten. Van Triest: “Als straks onze huidige weigeringsgrond van het achterlaten van een woning verboden wordt, voorzien wij in onze huidige prognoses een grote groei van urgente woningzoekenden. Dat zou beslagleggen op een belangrijk deel van onze jaarlijkse mutatie in de sociale huur. Dat is niet uit te leggen in de regio, ook andere woningzoekenden moeten een kans kunnen maken op een sociale huurwoning. Daarom is het zo belangrijk dat we gezamenlijk werken aan een regionale urgentieregeling.”
Werkgroep Arbeidsmigranten en overige aandachtsgroepen
In de werkgroep ‘Arbeidsmigranten en overige aandachtsgroepen’ zitten verschillende doelgroepen met elk een eigen behoefte én regionale beleidsgeschiedenis. Van Triest: “We hebben ons gerealiseerd dat er voor sommige groepen regionaal al veel gedaan wordt. Statushouders en studenten hebben we hier in de regio bijvoorbeeld al goed in beeld, en is er ook al voldoende overleg over de huisvesting van deze groepen. Hiervoor hoeven we dus niet apart iets te organiseren onder de regionale woonzorgvisie. Woonwagenbewoners zijn over het algemeen een lokaal vraagstuk, maar de vraag of we niet toch regionaal dit willen oppakken is nog niet van tafel. Voor arbeidsmigranten geldt dat er veel lokaal onderzoek is gedaan, om gezamenlijke conclusies voor de benodigde huisvesting te trekken is een vervolg nodig. Bovendien zijn bij het vervolg andere partijen aan tafel nodig zoals de werkgevers. Voor deze groep wordt daarom een afzonderlijke aanpak georganiseerd.”
Werkgroep Ouderen
Bij de werkgroep ‘Ouderen’ bleek dat lokaal de ambities hoog liggen en dat de uitdaging ligt in het aan elkaar knopen van de plannen. “De werkgroep besloot in eerste instantie uit te gaan van de cijfers die het Rijk ons aanbood”, vertelt Van Triest. Het Rijk heeft berekend hoeveel woningen voor ouderen er gebouwd moeten worden, uitgaande van de demografische prognoses. “Elke gemeente is deze cijfers gaan vergelijken met de eigen streefscenario’s, zoals die zijn opgesteld voor hun lokale woonzorgvisies. Deze bleken behoorlijk uit elkaar te liggen, waarbij de lokale ambities veel hoger zijn. Echter, aangezien we in elk scenario te maken hebben met onderproductie, moeten we sowieso aan de slag. We gaan voorlopig uit van onze lokale afspraken tussen woningcorporaties, gemeenten en zorgaanbieders en we gaan werken aan commitment voor een regionaal cijferkader waar alle partijen zich in kunnen vinden.”
Betrekken stakeholders
Ondanks een duidelijke governancestructuur is het zaak om te blijven werken aan commitment in de regio. Primus: “Het is belangrijk om bestuurders en gemeenteraden goed mee te blijven nemen in het proces. Bestuurders willen soms wel, maar moeten natuurlijk ook tegemoetkomen aan hun gemeenteraad. Elke gemeenteraad moet voelen dat dit proces ook in hun belang is. We moeten balans vinden tussen aan de ene kant elke gemeente tegemoet komen en tegelijkertijd niet de gemeenschappelijke opgave waar we voor staan geweld aan doen. Daarnaast moet je kleine stapjes nemen en niet altijd ervan uitgaan dat iedereen op hetzelfde kennisniveau zit als jij.” Van Triest: “Wij als trekkers kennen inmiddels de conceptwet Versterking regie op de volkshuisvesting van binnen en buiten, maar dat betekent niet dat andere stakeholders dat ook zo scherp hebben. Je moet blijven uitleggen en herhalen.”
Nadenken over de (middel)lange termijn
Elk van de werkgroepen heeft voor zichzelf geformuleerd hoe zij de komende tijd verder kunnen. Van Triest: “Daarnaast is het belangrijk dat we gaan nadenken over de middellange en lange termijn. Wat kunnen we bijvoorbeeld als regio extra doen om flexwoningen te realiseren, zijn er opties voor woningdelen of leegstaand vastgoed beter benutten? Er is een hele waaier aan mogelijkheden waarvan we duidelijk moeten gaan krijgen of, hoe en wanneer we die kunnen gaan inzetten. Daarbij komt ook: hoe kunnen we al die mooie plannen ook daadwerkelijk van de grond gaan krijgen straks? Dat zal ook nog een uitdaging zijn, maar alles op z’n tijd.”