Een groene leefomgeving leidt naast een direct positieve invloed op de mentale gezondheid van een individu ook indirect tot een prettigere leefomgeving doordat het vergroenen van de wijk mensen samenbrengt.
Er zijn veel voorbeelden van lokale groenprojecten die niet alleen er voor hebben gezorgd dat de buurt groener is geworden maar ook groepen bewoners (dichter) bij elkaar hebben gebracht. Zo zijn er in het San Romanoway Towers Revival-project in Toronto een aantal enthousiaste buurtbewoners door leden van de lokale moestuinvereniging opgeleid om weer andere buurtbewoners te helpen een balkonmoestuin aan te leggen. Dit was zo succesvol dat er uiteindelijk zestig balkontuinen zijn gerealiseerd. Die hebben ook daadwerkelijk allemaal voedsel opgeleverd en hebben ervoor gezorgd dat mensen meer groente en fruit zijn gaan eten. Ook zijn deze bewoners daarna mee gaan denken over de inrichting van de buurt en aan de slag gegaan met energie- en waterbesparing. Het vergroenen van de leefomgeving is dus iets wat mensen kan mobiliseren en samenbrengen. Het project in Toronto is uitgebreider beschreven in deze publicatie.
Vergroenen geen sluitpost
Vergroening van stedelijke gebieden is noodzakelijk vanwege klimaat en biodiversiteit. En heeft het ook zijn weerslag op andere transities zoals de energietransitie, mobiliteit en woningbouw. Simpelweg omdat allen een claim doen op de fysieke ruimte, maar ook omdat ze elkaar kunnen versterken. Zo heeft een groen dak of gevel niet alleen positieve effecten op de biodiversiteit en het vasthouden van water, maar draagt het ook bij aan het koel houden van een huis in de zomer en minder warmteverlies in de winter. Zo kan deze maatregel ook bijdragen aan energiebesparing. Ook kunnen er koppelkansen ontstaan. Richt bijvoorbeeld tegelijk met het aanleggen van een warmtenet ook de straat groener in, zoals dat is gebeurd in de wijk Paddepoel in Groningen.
Er heerst daarom al enige tijd het besef dat vergroening een opgave is die integraal benaderd moet worden. Dat vergt nog wel een omschakeling in denk- en werkwijze van veel gemeenten. Groenbeheer moet niet meer worden behandeld als sluitpost in de begroting maar worden opgenomen in het meerjarenbudget voor de wijkaanpak. Met andere woorden, vergroenen is niet iets wat je er nog even bij doet, maar zou een grotere, of zelfs leidende rol, in projecten kunnen hebben.
Boom in de voortuin
Vanuit de gemeentelijke opgave is het dus goed om deze opgaven integraal te benaderen, maar ook voor bewoners is dit logisch. Vergroenen toevoegen, of zelfs leidend laten zijn, in je boodschap richting bewoners in een buurt kan een boost geven aan het draagvlak of de participatiegraad in een buurt die van het aardgas af moet. Immers, bewoners denken breder dan alleen energietransitie of klimaatadaptatie. In meerdere onderzoeken komt terug dat bewoners die zaken allemaal bij elkaar vinden horen en dat ze bij duurzaamheid denken aan veel algemenere termen, zoals meer groen en betere leefbaarheid in de wijk. Dr. Heleen Mees voegt hieraan toe dat bewoners vaak bereid zijn om mee te denken bij onzekerheden of beslispunten in de wijkaanpak, als nog niet alles vastligt.
Bij het landen van de warmtetransitie in een wijk kan het dus helpen om je boodschap te verbreden en bijvoorbeeld de ‘verduurzaming’ van de wijk te starten met iets heel zichtbaars waaraan mensen graag meedoen, zoals het aanleggen van moes- of geveltuintjes. Een mooi voorbeeld hiervan is de aanpak in de vogelbuurt in Dordrecht. De wijk is aangewezen om als eerste wijk van Dordrecht van het aardgas af te gaan. Om de bewoners van de wijk te leren kennen is bedacht om langs ieder huis te gaan en een boom aan te bieden die in de voortuin geplaatst zal worden. Hierdoor werd de wijk een stukje groener en leefbaarder, nam de hittestress af maar kreeg het projectteam ook de gelegenheid om bewoners individueel te spreken en vertrouwen te winnen, wat een cruciaal ingrediënt is voor een succesvolle wijkaanpak.
Vergroenen spreekt tot de verbeelding
Het betrekken van de vergroeningsopgave in een warmtetransitie-aanpak kan ervoor zorgen dat je een bredere groep bewoners meekrijgt in je wijkaanpak, omdat verschillende typen mensen verschillende dingen belangrijk of interessant vinden. Bij de een spreekt een groene leefomgeving meer aan dan het isoleren van hun huis, en andersom. In de Nijmeegse wijk Hengstdal zijn veel bewoners actief met moestuintjes. Door hen te betrekken bij de herinrichting en met hen klimaatadaptatie bewust te koppelen aan de planvorming voor een warmtenet wordt een groter deel van de bewoners bij de warmtetransitie betrokken.
Vergroenen spreekt dus meer tot de verbeelding. Het hoeft niet te blijven liggen tot er stappen zijn gemaakt in de warmtetransitie, maar kan juist helpen klimaatadaptatie en energietransitie in de wijk te koppelen in een integrale aanpak. Ga je in een wijk aan de slag met de warmtetransitie, ga dan kijken op welke manier je de koppeling kunt maken met het vergroenen van de leefomgeving. In veel gevallen zijn bewoners al bezig met het vergroenen en verbeteren van de leefomgeving dus sluit daar bij aan!