Mooie inzichten in taaie problemen
We staan voor een ingewikkelde nieuwe opgave waarvan we nog lang niet alles weten en taaie problemen maken deel van uit. Daarbij komt ook nog eens dat elke wijk anders is. Dus wat de oplossing is voor de ene wijk of gemeente, kan weleens niet of misschien zelfs averechts werken in een andere. Maar goed, dit weten we eigenlijk allemaal wel. Met betrekking tot die taaie problemen hebben we volgens mij een aantal specifieke vragen te beantwoorden. Wat zijn dit voor problemen? Waarom zijn ze zo taai? Waarom worden ze pas gezien als we er tegenaanlopen en niet al eerder? Wat kunnen we doen aan die taaie problemen? Kunnen we de problemen niet voor zijn?
Nu is een groot voordeel van een meerjarig programma zoals het VKW-programma dat er in de loop van de tijd veel is gebeurd, veel is uitgeprobeerd, veel is geleerd en dat er dus ook veel gegevens zijn. En deze gegevens gaven mij de mogelijkheid om antwoorden op deze vragen te zoeken. Ik ben op zoek gegaan naar taaie problemen die zich herhaaldelijk voordoen en naar hoe er in de praktijk mee wordt omgegaan. En ik ben op zoek gegaan naar bestaande kennis die handvatten biedt om beter met deze problemen om te gaan. Deze zoektocht heeft mooie inzichten opgeleverd.
Samen met Jacomijn Baart, senior projectleider bij Platform31, ook al jaren betrokken bij het programma VKW en met grondige praktijkervaring als gemeentelijk ambtenaar, heb ik al deze inzichten tegen het licht gehouden, geordend, in samenhang gebracht en op waarde geschat. Drie daarvan, die volgens ons goed bruikbaar zijn voor iedereen die met verduurzaming van kwetsbare of niet-kwetsbare wijken bezig is, hebben we verder uitgewerkt.
Wat taaie problemen zijn
Allereerst, inzicht over welk soort problemen we het hebben. De taaie problemen blijken telkens problemen te zijn die worden veroorzaakt door belemmeringen in achterliggende systemen. Ik bedoel hier systemen mee als ‘de gemeentelijke organisatie’, ‘de samenwerking tussen de gemeente en andere organisaties’ of het overkoepelende systeem ‘de maatschappij’. Maar ook ‘de wijk’, dat is immers ook een systeem. Om een voorbeeld te geven: op wijkniveau zien we vaak het probleem dat de voorgenomen koppeling tussen de aanleg van het warmtenet en het verbeteren van het groen in de wijk in de praktijk heel erg lastig is. Dit heeft oppervlakkig gezien vaak met planning en afspraken te maken. Er zijn bijvoorbeeld voor de aanleg van het warmtenet op afdelingsniveau al afspraken gemaakt met externe partijen. En voor het groenonderhoud zijn door de gecontracteerde organisatie al planningen gemaakt voor alle wijken. Of budgetten zijn op een andere manier begroot dan voor de koppeling handig zou zijn en van die begroting is moeilijk af te wijken.
Hoe je taaie problemen aanpakt
Ten tweede, inzicht over wat bestaande kennis over dit type problemen oplevert. Kennis over lerend organiseren en over transities maakt onder andere duidelijk dat er onderscheid kan worden gemaakt tussen eenvoudige veranderingen en diepgaande oftewel transformatieve veranderingen. Het werd ons duidelijk dat voor de taaie problemen waar gemeenten tegenaan lopen veranderingen nodig zijn van de laatste soort. In het voorgaande voorbeeld van het groenonderhoud is dit ook het geval. Deze kennis kan je ook gebruiken om het probleem uiteen te rafelen waardoor je kan achterhalen wat er allemaal aan transformatieve verandering nodig is.
Hoe je taaie problemen voorkomt
En als laatste een inzicht over hoe je die taaie problemen soms kunt voorkomen. Volgens ons kun je namelijk, als je dat uiteenrafelen in een vroegtijdig stadium van een project doet, de problemen als het ware voorzien en kan je ze daardoor ook voor zijn. Je loopt er dan niet langer tegenaan en vergroot dus de kans op succes van de activiteiten die je onderneemt. Terugkomend op het voorbeeld van de koppeling met de groenonderhoud had je bijvoorbeeld in een heel vroeg stadium al met de betrokken afdelingen kunnen afspreken hier gezamenlijk naar te streven en vroegtijdig al de belemmeringen kunnen inventariseren en waar mogelijk wegnemen. Bijvoorbeeld door, als de contracten voor groenonderhoud op stedelijk niveau helemaal vastliggen, in een bepaalde wijk alvast experimenteerruimte te creëren en op basis daarvan later aanpassingen te doen in de hele manier van aanbesteden en dus de achterliggende systemen veranderen.
Uitdiepen van eerdere ervaringen is zinvol
Om alles wat we met betrekking tot deze transformatieve veranderingen hebben geleerd in de praktijk te laten landen hebben we een workshop ontwikkeld waarmee deelnemers de taaie problemen uit de eigen werkpraktijk uiteen kunnen rafelen. Deze workshop wordt nu op basis van de eerste ervaringen aangepast waarna we deze op grotere schaal kunnen gaan aanbieden. Ook verschijnt er eind deze zomer een publicatie over dit onderwerp.
Al met al vind ik het mooi om iets zinvols op te diepen uit de gegevens die we al hebben. We hebben de neiging om altijd maar door te gaan met nieuwe ervaringen opdoen maar ook stil staan bij ervaringen die achter ons liggen kan heel zinvol zijn. Even de tijd nemen om een spade dieper te gaan in alle informatie die in de loop der jaren is ontwikkeld. Binnen het programma VKW gaan mijn collega’s en ik hier mee door. We hebben immers zoveel materiaal verzameld! (zie voor de publicaties waar dit materiaal al toe heeft geleid : project Verduurzaming van Kwetsbare Wijken). We zijn ook van plan om dit uitdiepen meer in samenwerking met andere partijen te gaan doen zodat we ook de eerder opgedane ervaringen van anderen kunnen benutten (en zij die van ons natuurlijk).
We kunnen iedereen van harte aanbevelen om even stil te staan bij wat er al is. Wie weet wat eruit komt. En een mooie manier om de wat rustiger zomerperiode goed te benutten!
Heb je interesse in de workshop, neem dan contact op met Jacomijn Baart.
