Sturen op betaalbare woningbouw: kansen voor provincies

Nederland kampt met een groot en nijpend woningtekort. De urgentie van de grote woningbouwopgave wordt breed maatschappelijk en bestuurlijk onderschreven. In het recente regeerprogramma van het kabinet Schoof staat dat het doel is 100.000 woningen per jaar bij te bouwen waarvan twee derde betaalbaar en gemiddeld dertig procent sociale huurwoningen met ruimte voor gebiedsdifferentiatie. Op lokaal niveau zijn gemeenten verantwoordelijk voor de uitvoering hiervan. De provincies spelen op hun beurt een rol in het regionale en provinciale geheel. De formele rol van de provincie in de woningbouwopgave is het voeren van regie over de integraliteit en afweging van ruimtelijke opgaven van (boven)regionaal belang.

Bevindingen

De bevindingen in deze publicatie zijn tot stand gekomen aan de hand van deskresearch, gesprekken met alle provincies en per provincie met twee gemeenten die onderdeel uitmaken van één woondeal. Uit de gesprekken komt naar voren dat mede door de regionale woondeals provincies in toenemende mate betrokken zijn bij het thema wonen en (betaalbare) woningbouw. Om invloed uit te kunnen oefenen hebben provincies verschillende regulerende/juridische, stimulerende en zachte instrumenten tot hun beschikking, maar de meeste provincies zijn nog terughoudend en zoekende naar de wijze hoe zij hun rol het beste kunnen invullen. Provincies ‘sturen’ op verschillende wijze op betaalbare woningbouw; provincies die nauwelijks sturen, provincies die gematigd sturen en provincies die actief sturen. Een belangrijke overeenkomst is dat alle provincies op ’zachte’ wijze sturen, vooral door middel van overleg en monitoring maar vaak ook via kennisdeling en financiële ondersteuning. Slechts in enkele gevallen wordt regulerend/juridisch instrumentarium ingezet.

Provincies en gemeenten kijken over het algemeen met tevredenheid naar hun onderlinge samenwerking; de lijnen zijn kort, men weet elkaar snel te vinden, provincies bieden gemeenten ondersteuning waarvoor waardering is, hoewel die niet direct leidt tot grote doorbraken om de brede en aanhoudende uitdagingen op de woningmarkt adequaat aan te pakken. Meerdere gemeenten geven aan dat zij meer ‘zachte’ ondersteuning vanuit provincies in de vorm van meedenken aan oplossingen en oplossingsrichtingen op prijs stellen.