Stadsverdichting biedt kans voor groei én leefbare steden

Stadsverdichting is naast een ruimtelijke strategie ook een gesprek over sentiment. Ideeën over verstedelijking en verdichting zijn niet nieuw en hangen samen met (toekomst)visies. Een van de eerste visies op stedelijke ontwikkeling en het drukker worden van de stad, is die van de Duitse regisseur Fritz Lang in zijn film Metropolis (1927). Hierin schetst hij een verhaal over een volgebouwde stad in 2026. Een stad met twee werelden, waar de rijken (de denkers) goed kunnen vertoeven in groene en gezonde omgevingen, terwijl de armen (de arbeiders) werken in een drukke en vervuilende energiecentrale.

Anno 2024 lijkt de gemiddelde Nederlandse stad dit lot te zijn bespaard. Toch zijn er tekenen dat deze situatie meer realiteit heeft dan aanvankelijk lijkt. Zo kopte het Sociaal en Cultureel Planbureau in april 2024 dat arm en rijk elkaar steeds minder ontmoet. Ook vanuit een electoraal, ruimtelijk oogpunt is dit steeds meer het geval. In de Atlas van afgehaakt Nederland schetst politiek geograaf Josse de Voogd de invloed van de ruimtelijke omgeving op stemgedrag. Je kan hier ook wel spreken van ‘aangehaakte’ en ‘afgehaakte’ groepen. Is deze trend onoverkomelijk, of zijn er ruimtelijke strategieën rondom stadsverdichting en verstedelijking om hiermee om te gaan?

Kansen en uitdagingen van verdichting

Er valt te sturen op de voor- en nadelen van stedelijke verdichting. De bekendste nadelen zijn bijvoorbeeld geluidsoverlast, verminderen van de leefbaarheid en druk op de gezondheid. Voordelen die daartegenover staan zijn onder andere klimaatadaptatie, de stad als bestemming (persoonlijke ontplooiing) en slimmer ruimtegebruik door functiemenging. Een recent uitgebracht advies van PosadMaxwan gaat verder in op de ruimtelijke toepassingen van verdichting, waarbij er ‘andersom’ wordt geredeneerd en de gebruiker, groene en blauwe omgevingen centraal staan.

Maar wat maakt stedelijke strategieën voor stadsverdichting dan goed of slecht? De kunst en truc ligt hem in de manier waarop je ruimtelijk stuurt om nadelen tegen te gaan. Stadsverdichting zal tot een bepaalde gradatie altijd negatieve gevolgen met zich meebrengen. Het inzetten op de voordelen van stadsverdichting is hoe je hiermee om zou moeten en kunnen gaan. En, wat in de praktijk ook al gebeurt.

De samenhang tussen voor- en nadelen van stadsverdichting komt dus neer op de manier waarop deze dichtheid wordt toegepast en beheerd: it is all in the eye of the beholder. Succesvolle stadsverdichting vereist een integrale benadering, waarbij rekening wordt gehouden met de behoeften van alle stedelijke bewoners. Van gemixte woon-werkgebieden tot het behoud van groene ruimte. Het is essentieel dat stadsplanners en beleidsmakers werken met langetermijnvisies die niet alleen focussen op economische groei, maar ook op duurzaamheid en inclusiviteit.