Of het nu gaat over de energietransitie, zorgprogramma’s of het aanpakken van het woningtekort: de noden zijn hoog en de beschikbare middelen zijn beperkt. De neiging om de oplossing te zoeken in het standaardiseren van aanpakken om een probleem op te lossen, blijkt lastig te onderdrukken.
Want het klinkt aantrekkelijk: hoe meer je kunt standaardiseren, hoe makkelijker je het kunt organiseren, en hoe efficiënter en dus goedkoper je de problemen kunt aanpakken. Wie wil dat nu niet? Nou, misschien degenen die daadwerkelijk zo’n probleem ervaren. Het is voor de overheid, aanbieders, budgethouders wel fijn als het allemaal niet te veel geld kost. Maar dat is niet per se de grootste zorg van degenen die worstelen met verduurzaming, zorg of woonruimte. Zij willen vooral dat hun probleem wordt opgelost. Of beter gezegd: hoe zij dit probleem zelf ervaren. En dat verschilt van persoon tot persoon. Juist daarin zit hem de kneep. Want standaardisatie houdt niet van variatie.
Wat dan wel? Maximale effectiviteit blijkt in de praktijk vrijwel nooit haalbaar: je kunt niet voor iedereen die een probleem ervaart een maatwerkoplossing bieden. Zeker niet als het problemen betreft waar veel mensen of organisaties mee te maken hebben. Dat geldt voor de oplossing zelf, en zeker voor het onderliggende proces.
Je kunt bij transitie- en optimalisatieprocessen vooral voortgang boeken als je voldoende oog blijft houden voor de individuele behoeften van betrokkenen naast de ambitie voor een slim gestructureerde aanpak. Die combinatie zorgt dan niet alleen voor efficiënte inzet van benodigde middelen, maar nadrukkelijk ook voor een effectieve inzet daarvan die leidt tot het gewenste resultaat.
Als startpunt is het prima om de beroemde 80-20-regel te gebruiken: voor 80 procent van een aanpak of oplossing en onderliggend proces kun je een vorm van standaardisatie bedenken, als je maar bewust ruimte laat voor die 20 procent specifieke behoeften en elementen. Als je dat goed doet zal die 20 procent waarschijnlijk ook als veel meer voelen bij degenen voor wie je het doet.
Kortom, wie effectief en slim aan de slag wil met grote maatschappelijke uitdagingen kiest voor maatwerk binnen een raamwerk.
Wouter Kersten is projectleider bij Platform31.