De in 1965 gebouwde Johanneskerk maakte ooit deel uit van een maatschappelijk blok met een school en wijkgebouw. Vanaf 2017 was de kerk niet meer in gebruik en het parochiebestuur wilde het wel verkopen, maar de maatschappelijke functie moest op de een of andere manier behouden blijven. Zo kwamen ze terecht bij Zenzo, een ontwikkelaar in maatschappelijk vastgoed. Zenzo kocht het complex en samen met BrabantZorg en BrabantWonen ontwikkelden ze het woonzorgconcept, zoals het er nu is. “De basisgedachte bij de ontwikkeling was dat zorgbehoevenden in hun eigen wijk kunnen blijven wonen en dat er voor hen een beschermde woonomgeving werd gecreëerd. De binding met de wijk blijft dan bestaan door de nabijheid van de wijkfuncties en specifiek de school in de wijk”, aldus Coen Hendriks van Zenzo. BrabantWonen kocht het ontwikkelde complex van Zenzo tegen een vooraf overeengekomen prijs.
Samen leven, samen wonen, samen zorgen
Met het oog op de vergrijzing en krapte op de arbeidsmarkt van zorgpersoneel ontwikkelde BrabantZorg een visie op zorg die de nadruk legt op (relationele) autonomie. Hierbij kijken bewoners eerst in hun familie- en burennetwerk en schakelen dan pas professionele hulp in: het zorgconcept ‘Samen wonen, samen leven, samen zorgen’. De ontwikkeling ervan geschiedde in nauwe samenwerking met BrabantWonen, die eigenaar is van al het zorgvastgoed waar BrabantZorg actief is. Maarten Coolen, regiomanager bij BrabantZorg, benadrukt het belang van het samen ontwikkelen van deze visie: “Samen een woonzorgcomplex ontwikkelen en runnen vraagt echt iets van elkaar.” Zo staat ook BrabantWonen erin: “We investeren in elkaar, we verdiepen ons in elkaar. Alleen zo kun je een gezamenlijke visie ontwikkelen en elkaars taal leren spreken, en uiteindelijk gemeenschappelijke ambities formuleren”, vult Minko de Weerd aan. Zij is directeur strategie en ontwikkeling bij BrabantWonen.
De woonzorgvisie zie je terug in de bouwkundige inrichting van De Johannes. Zo werd een van de beoogde appartementen herbestemd als ontmoetingsruimte. De kosten van de aankleding, inrichting en huurderving die dat oplevert, worden gezamenlijk door BrabantZorg en BrabantWonen gedragen. Andere bouwkundige aanpassingen die tijdens de bouw nog zijn aangebracht, zijn een verbeterde toegankelijkheid van de balkons en de ruimere draaicirkel van de deuren. Het zijn ingrepen die autonomie van de bewoners stimuleren.
“Van betekenis zijn”
Volgens regiomanager Coolen is het een fundamenteel menselijke behoefte om van betekenis te willen zijn: “Dat is waar mensen hun bed voor uitkomen.” Hij ziet ook dat veel mensen ‘vraagverlegen’ zijn: “Aan die twee aspecten komen we in De Johannes tegemoet. Mensen ontlenen waarde aan elkaar te kunnen helpen. En als jij een keer wat voor een ander doet, durf je gemakkelijker een ander in te schakelen als jezelf iets nodig hebt.” In De Johannes worden de bewoners gestimuleerd om elkaar daar waar mogelijk bij de zorgvraag te ondersteunen. De zorgprofessionals sluiten daar met hun vakkundigheid op aan door niet op elke vraag “ja” te zeggen maar door samen met de mensen na te gaan hoe zij zelf of met hulp van anderen hun vraag kunnen oplossen. De community-gedachte past in de visie van BrabantWonen op hun rol als corporatie. De Weerd: “Niet voor niets is onze visie ‘natuurlijk samen’, we hebben een maatschappelijk hart, dat zit in ons dna.”
Toets
Mensen die in aanmerking willen komen voor een appartement op De Johannes worden vooraf getoetst. Hebben ze een zorgvraag, willen ze BrabantZorg zorg laten geven én zijn ze bereid om deel te nemen aan het ‘samen wonen, leven, zorgen-concept’. Op die manier worden mensen geselecteerd die bereid zijn hun steentje aan de gemeenschap bij te dragen, ieder naar vermogen. Pas daarna doet BrabantWonen een inkomenstoets. ”Vroeger was die volgorde omgekeerd”, zegt Coolen. “Maar ons ideaal met De Johannes”, zegt De Weerd, “was het creëren van een community. En het lijkt erop dat we daarin zijn geslaagd.”
Bewoners van 25 tot 92 jaar, een levendige sfeer
Niet alle bewoners van De Johannes zijn senioren. “We hebben bewoners van 25 tot 95 jaar”, vertelt wijkverpleegkundige Lisan Bosch. Wel hebben ze allemaal een zorgvraag, van huishoudelijk tot intensief, en ongeveer 10 bewoners krijgen die zorg geleverd door BrabantZorg. Het past in de ‘community-gedachte’ om niet uitsluitend senioren te selecteren. Bewoners met verschillende (zorg) behoeften en talenten zorgen voor een levendige sfeer, en niet dat ‘laatste halte’-gevoel.
Via de toewijzingsprocedure kwam ook het echtpaar Lubberts in De Johannes te wonen. Dit voormalige ondernemersstel is enthousiast over het concept, en kritisch op de uitvoering. In het begin vonden ze BrabantWonen te weinig coöperatief en rigide. De heer Lubberts noemt de zuinige afstelling van de thermostaat voor warmwater en het ontbreken van zonwering, als voorbeelden die niet goed waren geregeld. De bewonersvereniging die hij en zijn partner oprichtten, gaf aan hun klachten een bredere basis. Inmiddels is het wooncomfort op orde en is de vereniging vooral actief in het organiseren van allerlei gemeenschappelijke klussen en activiteiten, zoals tuinonderhoud en de koffieochtenden in de ontmoetingsruimte. Hijzelf is daarnaast een praktisch aanspreekpunt voor bewoners die iets van instanties willen en voor allerlei instanties die iets van bewoners willen, zoals laatst bij de controle van de brandmelders.
Schijf van vijf
Een vrucht van de samenwerking tussen BrabantWonen en BrabantZorg is dat de laatste om niet een kantoorruimte in het complex gebruikt. Vanuit dat kantoor wordt zorg geleverd aan bewoners van De Johannes en aan mensen in de wijk. Bosch ziet de nabijheid van zorg als een voordeel. “We kunnen zo preventief werken”, zegt ze, “Bijvoorbeeld als ik hoor van een valincident, ga ik even kijken. Het is niet zo dat we dan direct in de zorgstand schieten, juist niet. We kijken wat mensen zelf kunnen doen met buren of familie.” Als het nodig is, informeren ze bewoners wie ze kunnen benaderen voor professionele hulp. En dat is niet altijd BrabantZorg. Coolen licht toe: “We hanteren een soort schijf van vijf om het beroep op professionele zorg te beperken. De eerste vier onderdelen zijn: wat kunt u zelf, wat kunt u zelf met hulpmiddelen, wat kunt u zelf met de inzet van mantelzorgers, en wat kunt u zelf met de inzet van buurtbewoners.” In De Johannes worden bewoners aangemoedigd elkaar te ondersteunen bij de zorgvraag, waardoor vraag- en zorgverlegenheid worden verminderd. In de praktijk brengt het bewoners dichter bij elkaar en biedt ook een antwoord op toenemende eenzaamheid, omdat mensen iets voor elkaar kunnen betekenen.
Gelijkwaardig
Een mooi detail waarin de gelijkwaardigheid tussen bewoners en zorgverleners tot uitdrukking komt, is het gemeenschappelijke toilet. Het kantoortje heeft geen eigen toilet. De gemeenschappelijke toiletruimte bevindt zich in de ontmoetingsruimte. De bewoners en BrabantZorg zijn overeengekomen dat in ruil voor toegang tot het toilet, BrabantZorg zorgt voor wekelijkse schoonmaak van de ontmoetingsruimte.
Volgens bewoner Lubberts voelt het wonen en leven in De Johannes “meer als familie, dan als bewoners”. Dat komt door de kleinschaligheid: “De mensen smeren een boterham voor elkaar als dat nodig is, of ze doen boodschappen, en ze letten op elkaar bij droevige familieomstandigheden. Dat werkt heel goed.”
23 zorggeschikte 3-kamerappartementen