Ravijnjaar 2026 vraagt besturen met lef

“Het is geen ravijn waar je overheen kunt springen, het is een afgrond waar we structureel ingeduwd worden”, zo opende voorzitter Paul Depla onlangs de bestuurlijke netwerkdag van het G40-stedennetwerk. Daar heeft hij natuurlijk volstrek gelijk in. Ze zijn niet voor eventjes, de bezuinigingen op het gemeentefonds. Samen met stijgende kosten kunnen ze oplopen tot een tekort voor gemeenten van 2,5 miljard euro per 2026 – omgedoopt tot het “ravijnjaar”. Het ziet er niet naar uit dat Den Haag dat financiële gat gaat dichten. Lokale bestuurders zien de bui al hangen. Daar gaan de buurthuizen, de muziekverenigingen, de bieb, duurzame schoolgebouwen en het zwembad.

Het Sociaal Cultureel Planbureau voorziet in het rapport nog verder groeiende ongelijkheid en toenemend wantrouwen als gevolg van dat ravijnjaar. De bezuinigingen raken rechtstreeks en vooral de meest kwetsbare burgers.

Tenzij…. Tenzij we het echt anders gaan doen. Niet in de collegekamer de begroting voor komende vier jaar bij elkaar kaasschaven. Maar als wethouders, ambtenaren, bewoners en raadsleden samen om de tafel gaan. Met daarop de open vraag: hoe kan het anders?

1 euro is 3 euro

Een belangrijke stap is te zetten door opgaven aan elkaar te koppelen en budgetten te ontschotten. De ervaring leert dat je daarmee menskracht en budgetten creatiever en efficiënter kan inzetten. Een euro preventief ingezet in welzijn spaart immers euro’s in zorg achteraf. Een euro in leefbaarheid spaart euro’s in vandalismebestrijding. Een euro in verduurzaming van woningen spaart euro’s uit in gezondheid en gasrekeningen. Veelgebruikte vuistregel daarbij is 1 om 3. Weg dus met de kokers en dwars door de begroting heen het geld beter benutten.

Dat vraagt om samenwerking die vaak niet vanzelfsprekend is: tussen beleidsdomeinen en met bewoners. Neem de vele bijeenkomsten van deskundigen over energietransitie, warmtenetten en netcongestie. Je ziet daar voornamelijk bèta’s bij elkaar die deze opgave als een technisch probleem benaderen. Hoe mooi zou het zijn als daar collega’s vanuit het sociale domein bij aan tafel schuiven, en bewoners die weten wat hun wijken nodig hebben. Daar rollen verrassende nieuwe visies uit. Zoals in Nijmegen, waar een verwaarloosde commerciële plint onder een flat is opgeknapt tot ontmoetingsplek voor bewoners. Eenzaamheid loste op, de zorgvraag daalde, draagvlak voor verduurzaming van de flat nam toe.

Boerenverstand

Het effect van dit soort mooie praktijkvoorbeelden is inmiddels studieobject. Het RIVM onderzoekt wat de gezondheidseffecten zijn van verduurzaming van flats. Uit een eerdere studie van TNO bleek namelijk dat er sterke aanwijzingen zijn dat er bespaard kan worden op zorgkosten. Maar als voormalig actievoerend raadslid in Breda heb ik er eigenlijk geen onderzoek voor nodig. Boerenverstand volstaat. Ik zie nog zo voor me hoe de kleur terugkwam op de gezichtjes van de voorheen astmatische kinderen nadat we voor elkaar kregen dat WonenBreburg gezinnen met kinderen uit de oude, tochtige en vochtige  flatjes verhuisde. Wat zou het van bestuurlijk lef getuigen als colleges van B&W samen met de zorgverzekeraars komend ravijnjaar preventief zorggeld inzetten voor verduurzaming van die flats, in plaats van erop te bezuinigen.

In een tijd waarin feiten en data niet meer per definitie heilig zijn kunnen we misschien eens wat vaker dat boerenverstand volgen. Aan de keukentafels voelen ze dat al haarfijn aan. De aankomende gemeenteraadsverkiezingen bieden een uitgelezen kans voor lokale politici om nu al dat lef te tonen. Het zou ze volgend jaar zomaar eens een electoraal dankjewel kunnen opleveren van hun kiezer.