Naar een integrale gebiedsaanpak met regie van Eindhovense bewoners

De buurten Limbeek Noord en Zuid in het centrumgebied van Eindhoven, met zo’n 4.500 inwoners en een diverse populatie, hebben een impuls nodig. Op veiligheid, overlast, sociale samenhang scoren de buurten lager dan Eindhoven gemiddeld. Ook op het gebied van werk en inkomen is er voor inwoners nog veel te winnen. In Noord is er verder een prangend woningprobleem: de corporatiewoningen uit de jaren zestig, zo’n 50 procent van het totale woningbestand in de buurt, zijn in behoorlijk slechte staat. Bovendien is een meer divers woningaanbod wenselijk.

Integraal gebiedskader

In 2020 besloot de gemeente dat er iets moest gebeuren. Er kwam onderzoek – waarvoor ook inwoners geraadpleegd werden – dat zicht gaf op opgaven op het gebied van wonen, het sociaal domein en fysiek-ruimtelijke vraagstukken. Op basis hiervan zou de gemeente een integraal gebiedskader vaststellen in het kader van de Omgevingswet. Het kader laat nog op zich wachten door de samenhang met andere ontwikkelingen voor de stad. Maar ook door de uitgangspunten voor het behoud van ruimtelijke kwaliteit van de wijk en monumentenstatus van de woningen.

Koers sociaal en Pact Woensel

Vanuit het sociaal domein werden intussen lijnen uitgezet voor het beleid van de komende jaren: de Koers Sociaal (2)040. Belangrijke inzet daaruit is de keuze om de sociale cohesie te versterken en de kansengelijkheid te bevorderen door het versterken van de veerkracht van bewoners en hun potentieel (meer) te benutten. Alleen dan, zo is het idee, is duurzame versterking van kwetsbare wijken haalbaar, geeft Emine Yildirim, strateeg sociaal domein bij de gemeente aan.

De kracht van inwoners en sociale netwerken centraal is ook een prominent principe van het Pact Woensel Zuid Met elkaar en voor elkaar. Deze overeenkomst sloten 50 lokale organisaties op stadsdeelniveau begin 2023 voor een lokaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV). Limbeek maakt onderdeel uit van dit programma. Volgens Stephan Pauly van het programmabureau maakt dit programma het mogelijk meerjarig te investeren op sociaal en fysiek vlak en maatschappelijke vraagstukken op een vernieuwende wijze vorm te geven. Het eerste doel voor Limbeek in het eerste uitvoeringsprogramma is om de bewoners in positie te brengen om echt mee te doen in de gebiedsontwikkeling. Daarvoor verwijst het plan naar Asset-Based Community Development (ABCD).

Bottom-up bouwen in de buurten

In aanloop tot een op te richten coalitie van de woningcorporatie Woonbedrijf Eindhoven, gemeente en welzijnsorganisatie WijEindhoven voor het Pact programma in Limbeek zijn betrokken wijkwerkers en strategen elkaar gaan opzoeken en stemmen ze met elkaar af. En wordt er geschakeld op bestuurlijk niveau. Nancy van Loon, strategisch adviseur Leefbaarheid van Woonbedrijf Eindhoven: “We gaan nu regelmatig samen de buurt in, om bewoners te ontmoeten en de woonomgeving en woningen zelf te zien en te ervaren. Het helpt om een gevoel te krijgen van de urgentie van zaken, het perspectief van inwoners en de goede timing van ingrepen.”

Vooruitlopend op grotere ingrepen zijn de partners met direct zichtbare acties voor en mét inwoners gaan werken. Inmiddels is er bijvoorbeeld – omdat inwoners behoefte hadden aan een ontmoetingsplaats – een make-over van het kleine buurthuisje gerealiseerd. Dit op weg naar een ontmoetingsruimte waar de hele buurt samen kan komen.

En echte start ABCD

Woonbedrijf Eindhoven gaat woningen in Limbeek Noord een opknapbeurt geven, zodat bewoners fijn kunnen blijven wonen in afwachting van de komende gebiedsontwikkeling. Alle onderhoudswerkzaamheden hebben impact op het dagelijkse leven van de bewoners. Om samen met de buurt alles wat er gaat gebeuren zo goed mogelijk te doen, is het Woonbedrijf gestart met een nieuwe vorm van bewonersparticipatie volgens het gedachtegoed van ABCD. Begin februari vond de eerste Winterbraderie in Limbeek plaats. Bewoners, Woonbedrijf en partners deelden daar de ideeën, plannen en een tijdlijn voor de gebiedsontwikkeling. In de verschillende kraampjes is het gesprek geopend hoe inwoners mee willen doen. Pauly: “Wij stellen ons voor dat wij dit zeggenschap preciezer maken door antwoorden te vinden op de vragen: 1) wat willen bewoners zelf doen 2) wat willen ze met een professional doen en 3) wat willen ze aan professionals overlaten.”

Uitdagend vervolg

Pauly verwacht een uitdagend vervolg waarin zich allerlei kansen voordoen maar ook vragen, mogelijke hobbels en dilemma’s. Om de coalitie straks echt volgens de de mindset van ABCD te laten werken, bijvoorbeeld: want hoe organiseer je ruimte voor zeggenschap van inwoners in een omgeving waarvan de samenwerking tussen de organisaties nog niet is belegd? Wie heeft welk mandaat en hoe heeft de inwoner daar een stem in? En hoeveel regie geven we aan inwoners: mogen ze – in de toekomst – meebeslissen of er renovatie en/of sloop plaatsvindt of blijft dit altijd voorbehouden aan de organisaties? Hoe ga je om met de planning en cycli van partnerorganisaties?

Daarbij komt er in het sociale domein ook heel wat op gemeenten af, ook bezuinigingen. De gemeente steunt financieel allerlei initiatieven in de wijk, maar kan dat mogelijk niet volhouden en niet blijven opplussen. We moeten weten waar bewoners echt iets aan hebben. En wat kunnen en willen ze zelf met elkaar organiseren?

“Onze nieuwe werkwijze voor een gebiedsgerichte aanpak voor sociale en fysieke opgaven zal leiden tot betere oplossingen”, geloven de betrokkenen. “Dit doen we vanuit een ontwerpende aanpak waarin we gaan zoeken en leren, buiten onze eigen comfortzone. Het begin is gemaakt, aandacht aan de relatie en elkaars taal is gegeven. We hebben met elkaar het vertrouwen om als coalitie verder te gaan. Hoe dan ook wordt het wel een spannend jaar.”