De regio Rivierenland kent veel sectoren die afhankelijk zijn van arbeidsmigranten. Zoals de bouw, logistiek, fruitteelt en tuinbouw. Net als in de rest van Nederland heerst er in de regio krapte op de woningmarkt. De opgave om een relatief grote groep arbeidsmigranten te huisvesten komt daar bovenop. Arbeidsmigranten verblijven vaak niet in de gemeente waar ze werken. In Rivierenland wonen bijvoorbeeld veel arbeidsmigranten in kerngemeente Tiel, terwijl deze bewoners in een van de andere gemeenten werken, zoals Neder-Betuwe. Daarmee is het huisvesten van arbeidsmigranten een bovenlokaal vraagstuk. In regio Rivierenland sloegen de acht gemeenten daarom de handen ineen om tot voldoende en goede huisvesting van arbeidsmigranten te komen. Toen wethouder Nees van Wolfswinkel in 2018 aantrad als wethouder, kreeg hij dit onderwerp op zijn bordje. “In het wethoudersoverleg over wonen stond het onderwerp vaak als laatste op de agenda en sneeuwde daardoor een beetje onder. We zagen echter een probleem ontstaan waarbij arbeidsmigranten woonden in de ene gemeente en werkten in de andere. Dit zet niet alleen druk op de lokale woningmarkt, maar zorgt ook voor veel onnodige vervoersbewegingen.”
In 2021 is daarom gekozen om regionaal samen te gaan werken op het huisvesten van arbeidsmigranten, en is Kees Stob (Public Result) aangesteld als regionaal kwartiermaker. “Dit ging niet meteen vanzelf. Er moesten stevige gesprekken gevoerd worden. Als Tiel besluit om harder te gaan handhaven, betekent dat dat andere gemeenten meer moeten gaan dragen. Als er dan geen goede afspraken zijn kan je als gemeente voor verassingen komen te staan.”
Uitvoeringsprogramma huisvesting arbeidsmigranten
Tijdens een verkenning in 2021 werd de gezamenlijke opgave, en de verschillende belangen van de betrokken stakeholders daarom kaart gebracht. Op basis hiervan kon er gewerkt worden aan een gezamenlijk uitvoeringsprogramma. Hierin zetten gemeenten en marktpartijen (huisvesters, uitzenders en werkgevers) in Rivierenland hun voornemens voor goede samenwerking uiteen. Speerpunten voor het uitvoeringsprogramma zijn:
- Voldoende aanbod dicht bij werk
- Inschrijving in de basisregistratie personen (BRP) voor arbeidsmigranten die langer dan vier maanden verblijven
- Bevordering zelfredzaamheid van arbeidsmigranten
- Regionale samenwerking tussen gemeenten en marktpartijen waarbij iedere partij eigen verantwoordelijkheid pakt
- Kennisvermeerdering en monitoring
- Actieve controle en handhaving
Gezamenlijk convenant met betrokken partijen
In 2023 werd een volgende stap gezet richting een gezamenlijk convenant. Het doel van dit convenant is het creëren van een gelijk speelveld waarin alle betrokken partijen zorgen voor goede huisvesting voor arbeidsmigranten. Van Wolfswinkel: “Marktpartijen benaderden ons al de hele tijd. Want voor hen is het alleen maar gunstig als hun medewerkers goede huisvesting hebben. Elke wethouder had al wel een lijstje van partijen met wie ze al contact hadden, zij zijn toen als eerste benaderd om mee in gesprek te gaan.”
Stob: “Je denkt misschien, waarom zouden partijen zich committeren aan zo’n convenant? Maar de marktpartijen zien in dat ook zij gebaat zijn bij een goede samenwerking. Voor het afstemmen met de marktpartijen waren doordat we eerder al gezamenlijk het uitvoeringsprogramma hebben opgesteld, maar twee rondjes nodig. Bovendien hebben we afgesproken dat we alleen nieuwe locaties ontwikkelen met partijen die het convenant hebben ondertekend. Ook voor kleine gemeente met minder capaciteit is dit convenant fijn. Waar een partij vroeger misschien bij een kleine gemeente makkelijker over de streef kon gaan, krijgt hij nu de hele regio tegen zich.”
Van Wolfswinkel: “Ik heb soms best stevige gesprekken met partijen. Voordeel is dat alle wethouders elke zes weken bij elkaar komen om elkaar op de hoogte te houden. Dan geven we elkaar signalen door van partijen waarvan we vermoeden dat ze zich niet aan de afspraken houden.”