Een aantal jaar geleden stelde de gemeente Enschede de kadernota Rondkomen met je inkomen op met een intensief participatietraject. Hiervoor nodigden ze, naast het betrekken van ervaringsdeskundigen en vrijwilligers van welzijnsorganisaties, ook de doelgroep actief uit om mee te denken. Met 4.000 enquêtes en een aantal avondbijeenkomsten haalden ze de input van hun inwoners op. Rana Nassár en John Bannenberg werken als beleidsmedewerkers Rondkomen met je Inkomen bij de gemeente Enschede en vertellen over de waardevolle inzichten die zij daardoor kregen. “Het is voor de doelgroep bijvoorbeeld het belangrijkste om financiële rust en zekerheid te hebben”, ontdekte Bannenberg. “Maar zo hadden wij dat nog nooit verwoord. Dat was echt een eye-opener.” De gemeente spreekt nu daarom liever over ‘financiële rust en zekerheid’, dan over ‘bestaanszekerheid’, omdat dat de doelgroep veel meer aanspreekt. Ook proberen ze in hun aanpak zoveel mogelijk mensen te helpen die financiële rust en zekerheid (terug) te krijgen. Bijvoorbeeld door het kwijtschelden van (oude) Participatiewet-schulden.
Een ander waardevol inzicht kwam van een vrouw die vertelde dat zij zich pas echt arm voelde wanneer ze zich bij zoveel verschillende loketten moest melden om dingen te regelen. Bannenberg: “Het is bijzonder gênant dat juist de groep die het het zwaarst heeft, zo veel moeite moet doen om, uit allerlei verschillende bronnen, het inkomen maandelijks bij elkaar te schrapen.” Omdat heel veel van die verschillende regelingen landelijk geregeld zijn, lobbyt de gemeente Enschede, samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) bij het Rijk voor een fundamentele wijziging van het socialezekerheidsstelsel. Daarnaast probeert de gemeente mensen hierin zoveel mogelijk te ontzorgen, zodat ze niet zelf bij alle verschillende loketten aan moeten kloppen. “We proberen het proces zoveel mogelijk om te draaien, vanuit de data die we hebben. Als iemand ergens recht op heeft, sturen wij ze hier een brief over, in plaats van dat diegene het zelf moet aanvragen”, vertellen Nassár en Bannenberg.
Rondom armoede en schulden hangen nog veel stigma’s, waardoor mensen er vaak niet over durven te praten of hulp durven te zoeken. Nassár: “Wij willen dat taboe doorbreken en laten zien dat het juist goed is om er wel over te praten en die hulp te zoeken.”. De gemeente deelt daarom regelmatig ervaringsverhalen van mensen in de lokale krant of via andere media. “Hierbij zijn wij ook steeds bewuster over welk verhaal we vertellen”, benadrukt Bannenberg. “Wij willen niet alleen het ‘zielige’ verhaal vertellen, maar ook laten zien wat mensen zelf kunnen. Beeldvorming wordt zo snel negatief, ook in de politiek. Door uit te gaan van de kracht die mensen zelf hebben geef je ze hun eigenwaarde terug, en dat is wat we ook moeten laten zien.”
Ook maatschappelijke organisaties dachten mee over de kadernota, wat de samenwerking tussen hen en de gemeente alleen maar versterkte. “Dit vinden wij heel belangrijk, want zij zijn de ogen en oren van de stad en komen veel makkelijker achter de voordeur”, vertelt Bannenberg. Niet alleen is er aandacht voor het contact tussen de gemeente en de maatschappelijke organisaties, de gemeente stimuleert ook het contact tussen de verschillende organisaties zelf. Zo is iedereen van het team ‘rondkomen met je inkomen’ accounthouder van een vrijwilligersorganisatie en houden ze vier keer per jaar themabijeenkomsten met de organisaties. Onlangs organiseerde de gemeente Enschede een zogenaamde ‘netwerksafari’, waarbij de vrijwilligers en medewerkers van maatschappelijke organisaties bij elkaar op bezoek gingen. Zo worden de contacten onderling versterkt, weten zij elkaar sneller te vinden en kunnen ze makkelijker mensen met een hulpvraag naar elkaar doorverwijzen.
Het participatietraject was niet altijd even makkelijk, vertelt Bannenberg. “Er is zoveel waar wij als gemeente niks aan kunnen veranderen, omdat het landelijk is geregeld en dat moet je telkens weer goed uitleggen aan de mensen. Dat vond ik wel heel moeilijk.” Hij geeft aan dat het daarbij vooral belangrijk is dat je heel transparant blijft naar de inwoners toe over waar de gemeente wel en niet iets aan kan doen en dat telkens goed blijft uitleggen. Een andere tip voor gemeenten die iets soortgelijks overwegen, is om echt een goed verhaal te hebben. “Het lijkt vooraf meer tijd te kosten, maar als je het goed wegzet, is dat denk ik niet zo. Wij hebben zoveel uit de inwoners en deskundigen gehaald en zoveel tijd erin gestoken, dan gaat besluitvorming in de raad ook gemakkelijker en sneller. Bij ons stemden ze in één keer in met de nota.” Op de vraag of ze zo’n intensief participatietraject weer zouden optuigen als het beleid herzien moet worden, zeggen beiden volmondig ja: “De tijd dat je als beleidsmedewerker alles achter je bureau kon bedenken, ligt ver achter ons.”
Dit praktijkvoorbeeld is onderdeel van een project over beeldvorming en taal bij armoede en schulden, dat Platform31 met de G40 themagroep Armoede en Schuldhulpverlening uitvoert. De komende maanden verschijnen over dit thema o.a. een podcast en verschillende artikelen.