In kwetsbare wijken zijn de negatieve gevolgen van jarenlang generiek beleid goed zichtbaar, met name voor de gezondheid van mensen. De laatste jaren groeit de aandacht voor de grote gezondheidsverschillen tussen bewoners van armere en rijkere buurten. In het oog springt de levensverwachting en kwaliteit van leven. Die liggen in kwetsbare wijken beduidend lager. Mensen in een kwetsbare sociaaleconomische positie (SEP) leven tot wel 14 jaar korter in ‘als goed ervaren gezondheid’ dan mensen met een gunstige sociaaleconomische positie.
De vele jaren van ongezondheid verminderen de levenskwaliteit in wijken met veel inwoners in een kwetsbare SEP.
Roken belangrijke oorzaak van gezondheidsverschillen
Een belangrijke – zo niet de belangrijkste – oorzaak van deze gezondheidsverschillen is roken. Onder mensen met een ‘lage’ opleiding rookte (in 2019) 23,4 procent elke dag, tegenover 7,5 procent onder HBO- en WO-geschoolden.
Roken heeft vele negatieve effecten, direct en indirect. Volgens recente cijfers van het RIVM hebben mensen die roken vaak een chronische ziekte, zoals COPD. 3
Roken verhoogt de kans op bepaalde vormen van kanker en op hart- en vaatziekten en heeft invloed op de geestelijke gezondheid en op chronische stress.
Bovendien kun je rookverslaving niet los zien van problemen als (geld)stress, geringe gezondheidsvaardigheden, eenzaamheid én sociale druk. Naast dat het veel problemen veroorzaakt, is een tabaksverslaving één van de lastigste om van af te komen. Nicotine maakt het, als één van de meest verslavende middelen, moeilijk om te stoppen met roken. Veel rokers moeten meerdere stoppogingen doen, en velen geven hun pogingen op. Dat terwijl onderzoek laat zien dat 80 procent van de rokers het liefst zou willen stoppen.
Wat stoppen nog moeilijker maakt voor mensen met een ongunstige sociaaleconomische positie: het brengt vaak meer zorgen en stress met zich mee, en veel mensen in de eigen sociale omgeving en wijk roken (nog).
Een nieuwe rookaanpak nodig
De overheid investeert al jarenlang in tabaksontmoediging door middel van campagnes op nationale media, strengere wet- en regelgeving, accijnsverhogingen en ander landelijk of regionaal beleid. Dat heeft in zekere zin gewerkt: het aantal rokers in Nederland neemt gestaag af.
Maar dat geldt niet voor iedereen: het aantal mensen dat rookt is bij groepen met een kwetsbare sociaaleconomische positie veel minder gedaald dan bij mensen met een gunstige SEP.
Het tabaksontmoedigingsbeleid blijkt deze groep onvoldoende te bereiken en effectief te ondersteunen. Hierdoor heeft het niet bijgedragen aan het verkleinen van de gezondheidsverschillen tussen armere en rijkere Nederlanders.
Een grote groep, die juist veel rookt en vaker in slechtere gezondheid leeft, wordt dus niet bereikt. Het is dan logisch om een andere aanpak te ontwikkelen. Onder meer de Coalitie Iedereen Rookvrij stelt daarom voor om méér te doen voor mensen met een kwetsbare sociaaleconomische positie.
Ook Platform31 en onderzoeksinstituut IVO wijzen op het belang van een aanvullende, wijkgerichte aanpak voor kwetsbare doelgroepen.