Een integrale aanpak bij het vergroenen van de leefomgeving

Kwaliteit van de leefomgeving

In kale, versteende straten lopen de bezoekers steevast door. In straten met grote bomen en kruinen zie je mensen met elkaar converseren, het tempo is lager en ook de gevoelstemperatuur in de straat is aangenamer. De vergroeningsopgave draait niet alleen om het terugbrengen van natuur en groen in de stad, maar ook om het verbeteren van de kwaliteit van het centrumgebied.

Integrale aanpak

De vergroeningsopgave raakt bijna alle domeinen. Bij groen voor klimaatadaptatie stuit je snel op blauw (water) en bij groen voor gezondheid komen de sociale aspecten van groen snel naar voren. Het is daarom van belang om helder in kaart te brengen wat je precies wil bereiken met groen. Zo beperk je de discussie over de financiering van groen.

Het vergroenen van de leefomgeving vraagt om een integrale aanpak. Maar het ontbreekt bij gemeenten soms aan capaciteit, waardoor de koppeling tussen domeinen niet altijd vanzelfsprekend is. De Omgevingswet is een ruimtelijk instrument. De koppeling met het sociaal domein moet expliciet worden gemaakt, zodat het sociaal domein ook de noodzaak van een integrale aanpak ziet. Het verwachte mentale gezondheidsakkoord, biedt een haakje om de koppeling tussen domeinen wel te maken en de verbinding te leggen met de Omgevingswet.

Toewerken naar concretisering

Diverse gemeenten hebben verschillende opgaven, maar identieke oplossingen zijn mogelijk. Om één opgave leidend te maken, kan je toewerken naar concretisering. Hierbij is het uitgangspunt voor groen ‘biodiversiteit’:

• Vergroten van de biodiversiteit opnemen in de omgevingsvisie.
• Regels voor het vergroten van de biodiversiteit opnemen in het omgevingsplan.
• Opstellen van maatregelen om biodiversiteit te vergroten opnemen in het omgevingsprogramma.

Koppelkansen voor groen

• Gezondheid
  Zorg dat versteende wijken prioriteit krijgen op basis van klimaatadaptatiescores. In deze wijken is snel winst te behalen.
• Financiering
  Identificeer welke budgetten er zijn voor klimaatopgaven, groenopgaven, woningbouw en beheeropgaven.
• Warmtetransitie
  Denk bij het isoleren van woningen aan groene maatregelen. Een groen dak is bijvoorbeeld ook een isolatiemaatregel.

Tegenstrijdigheden en belemmeringen

• Groenbelasting of tegeltax voor omwonenden
  De waarde van een pand stijgt met groen in de buurt, maar dat betaalt zich niet direct uit. Het is een initiatief van de gemeente om het groen aan te leggen, mag en kan je omwonenden hiervoor laten betalen?
• Kunstgrasvelden en natuurgrasvelden/tiny forests
  Kunstgras is beter bij meer en intensiever gebruik, maar de vraag is of het geldt als groen.
• Ondergrondse infrastructuur
  Kabels en leidingen in de grond hebben ook ruimte nodig.
• “Beheer van groen is altijd duurder”
  Arcadis stelt dat beheer van groen tegenwoordig relatief duurder is. De deelnemers geven aan moeite te hebben om verdere vergroening goed te beheren, want het budget voor beheer stijgt niet mee evenredig mee. De deelnemers hebben dringend inzicht nodig in de cijfers voor groen. Wat is nu duurder? Er is behoefte duidelijkheid vanuit het Rijk.

Stakeholders

Bij het vergroenen van de leefomgeving krijg je te maken met interne en externe stakeholders. Ook intern is het belangrijk dat bijvoorbeeld de raad en het college zien dat er weleens anders wordt gedacht over groene ambities.
Extern kun je denken aan burgers, verenigingen, ondernemers, politie, maatschappelijke organisaties en natuurbeheer. Bijna iedereen heeft met groen te maken. Het is daarom van belang om helder in kaart te brengen wanneer je welke partij betrekt en hoe je een participatieproces voor groen inricht.

Belangrijkste inzichten

Dit artikel is een terugblik op de tweede bijeenkomst van de leerkring vergroening en het omgevingsprogramma. Een greep uit de belangrijkste inzichten:

Het is mogelijk om groenambities vanuit andere thema’s te concretiseren. Klimaatadaptatie wordt de komende jaren een steeds groter thema, dus verken de mogelijkheden voor groen om hierbij aan te sluiten.

Er zijn mogelijkheden voor groen als er een bestuurlijke koppeling is aan een portefeuille met een grote ruimteclaim. Een mooi voorbeeld is de groennorm. In Eindhoven geldt een groennorm van 8m² per nieuwe woning, dat betekent dat in de ontwerpfase ruimte moet zijn voor minimaal 8m² groen per geplande woning. In de praktijk betekent dat dat een groot flatgebouw met meer dan 100 woningen minimaal 800m² groen moet realiseren. Hiermee is groen niet alleen een gemeentelijke opgave, maar moeten ook derden zich schikken aan de norm.

De financiële verhouding tussen aanleg en onderhoud van groen wordt steeds schever. Het beschikbare budget voor beheer en onderhoud blijft al jaren rond hetzelfde niveau, terwijl overal in de steden steeds meer groen wordt aangelegd. Dit kan leiden tot tegenstand vanuit beheer en onderhoud.