Een gezonde leefomgeving geeft ruimte aan gemeenschappen

Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving Wouter Veldhuis pleit voor een nieuw verhaal: welzijn als ambitie en ruimte voor vertrouwen, wederkerigheid en gemeenschapsvorming. De opgaven waar we voor staan vragen om een nieuwe rol voor gezondheid en de leefomgeving in de maatschappij. “We moeten met elkaar verder vooruit kijken, naar 2100, en vandaaruit onderbouwd terug redeneren naar wat we nú moeten doen”, stelt Veldhuis. Hij ziet een toekomst voor zich met een welzijnseconomie in plaats van een welvaartseconomie, gebaseerd op vertrouwen, wederkerigheid en gemeenschapsvorming. Waar gezondheid en de kwaliteit van de leefomgeving in een welvaartseconomie in de verdrukking raken, zijn het in een welzijnseconomie belangrijke economische productiefactoren.

Voorbeeld ‘De Broerderij’: regenton, kippen en de sleutel geven

De Broerderij is een groene plek die in functie meegroeit met de wijk en de ideeën die er zijn. Initiatiefnemer Jorine de Bruin vertelt dat er inmiddels 70 buurtbewoners zijn betrokken. De plek trekt ruim 350 bezoekers per week. Zij organiseren zich rondom het groen en tuinieren; een buurttuin, een pluktuin en een pleegtuin (onderhoud van de tuin van je buren). Het begint met ruimte, een fysieke plek in de wijk en zelf beginnen met een spade in de grond. De buren komen vanzelf helpen. Daar zijn geen ingewikkelde ‘waar vind ik de mensen theorieën’ voor nodig. Bewoners moeten een plek hebben waar ze zich eigenaar voelen, dit leidt tot betrokkenheid en vertrouwen. Luister naar wat zij nodig hebben. Wij hebben een aanpak die afwijkt van regulier beleid voor de wijk: wel een regenton, wel kippen laten rondlopen en de sleutel van de ontmoetingsplek beschikbaar stellen aan de wijkbewoners.

Een gezonde woning in een gezonde omgeving

“In het aanpakken van gezondheidsproblematiek en een gezonde leefomgeving focussen we te weinig op de woning zelf”, stelt Ad de Bont, stedenbouwkundige en partner van bureau Urhahn. Veel woningen voldoen nog steeds niet aan de gezondheidsrichtlijnen. Denk aan woningen naast de snelweg of woningen met slechte isolatie, waardoor geluidsoverlast, vochtoverlast en een hoge energierekening zorgen voor fysieke en mentale gezondheidsproblemen. Om dit soort risico-accumulaties tegen te gaan, moeten we meer kijken naar het soort woningen dat we bouwen, en de effecten van de woning op de gezondheid. “Dat is waar gezondheidsverschillen beginnen.” Licht, lucht en ruimte zijn hiervoor de leidende principes.

Kaart Atlas leefomgeving

Werken aan de gezonde en beweegvriendelijke omgeving?

De Bont geeft zeven tips:

1. Fysieke voorzieningen zijn geen garantie voor beweging, maar zijn wel voorwaardelijk. Denk na over programmering voordat je investeert in fysieke voorzieningen. En maak het samen met bewoners; zij moeten het gaan gebruiken, dus richt het ook samen met hen in.
2. Het verankeren van beweegvriendelijkheid in beleidsvisies heeft weinig waarde. Wees in staat om het te vertalen in gebiedsgerichte plannen en uit te werken naar instrumentarium.
3. Als we het willen, dan kunnen we een gezonde beweegvriendelijke omgeving maken. Maar we moeten het niet. Wat vinden we daarvan? Moet er een sportnorm komen?
4. Ontwerp en ontwikkel de buitenruimte voor en samen met bewoners. Laat het hun plan en omgeving zijn.
5. Onderzoek de mogelijkheden van efficiënt ruimtegebruik. Bijvoorbeeld met sportvelden op daken.
6. Benut de kennis van de sport- en beweegprofessionals uit de buurt tijdens het ontwerpproces.
7. Praat met gebiedsontwikkelaars, dat is waar de beslissingen worden gemaakt voor de grond.