Een brede en opgavegerichte gezondheidsvisie in de gemeente Groningen

De gemeente Groningen beschouwt het verbeteren van de gezondheid van haar inwoners als een sociale, fysieke en economische opgave. “Dat lijkt nu niets bijzonders meer”, benadrukt Zwaving. “Er zijn nu allerlei rapporten en adviezen die een brede ‘Health in all policies’ aanpak propageren, zoals van de WHO, WRR en Raad voor de Volksgezondheid. En ook het concept ‘Positieve Gezondheid’ van Machteld Huber is inmiddels breed bekend. Dat was anders dan in 2017, toen de gemeenteraad van Groningen de ’Healthy Ageing visie’ vaststelde.”

Samenwerken aan Healthy Ageing

Aan de wieg de brede gezondheidsvisie stond ‘Het Akkoord van Groningen’, tussen de gemeente, provincie en Groningse kennisinstellingen – de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) en de Hanzehogeschool. Ook was het Healthy Ageing Netwerk Noord Nederland (HANNN) betrokken. Het jaar 2016 was belangrijk toen de partners betrokken waren bij het internationale congres ‘Building the Future of Health’ in Groningen. Dat ging over de bijdrage van de gebouwde omgeving aan een goed en gezond leven. Zwaving: “We zijn toen binnen de gemeentelijke organisatie ook grote bijeenkomsten gaan organiseren. Met onder meer de gezondheidscollega’s, die het gezondheidsbeleid voor 2018-2022 moesten maken.”

Gezonde stadsprincipes in de wijkaanpak

Na het congres en op verzoek van het college maakten de kennisinstellingen en andere partners, de ’Healthy Ageing visie’. Die kent zes kernwaarden (de zogenaamde G6): actief burgerschap, bereikbaar groen, actief ontspannen, gezond verplaatsen, gezond bouwen en gezonde voeding. “Deze ‘gezonde stadsprincipes’ zijn vervolgens gebruikt in een pilot en wijkaanpak in de Groningse wijk Selwerd”, vertelt Zwaving. “Hierbij bouwden we voort op een al langere traditie van integraal werken in het kader van wijkvernieuwing. We betrokken bewoners en is er een aparte wijkgerichte coalitie opgericht. Sindsdien is het meenemen van gezondheid in de wijkaanpak en in de meerjarenprogramma’s van stadsontwikkeling, steeds meer staande praktijk geworden. Ook dankzij extra financiële investeringen in de leefbaarheid in (uiteindelijk tien) wijken, waar op alle fronten het nodige moest gebeuren. “

De uitkomst: specifieke wijkplannen, met aandacht voor gezondheid en waar de verbinding tussen fysiek (leefkwaliteit) en sociaal (kwaliteit van leven) het uitgangspunt is. Het gaat dus om een samenhangende aanpak op het gebied van armoede, groen, buitenzijn, een veilige buurt, positief opgroeien en prettig, duurzaam en gezond wonen. Zwaving: “Daarmee kwam er een extra en zevende waarde bij: veiligheid (fysiek en sociaal).”

Goede organisatievoorwaarden

Terugkijkend constateert Zwaving dat het succes van de verbinding gezondheid en leefomgeving mede te danken is aan het feit dat de ’Healthy Ageing visie’ gekoppeld was aan extra geld voor aanjaagfuncties voor meerdere jaren. Dat gaf ruimte om collega’s van bijvoorbeeld stadsontwikkeling en gebieds- en wijkgericht werken te benaderen over de visie. En om de juiste verbindingen te leggen tussen afdelingen en de samenwerking met de kennisinstellingen te concretiseren in de vorm van gezamenlijke onderzoeksopgaven. Zwaving: “Je moet dat aanjagen echt een aantal jaren volhouden. Het loont: nu is er veel contacten tussen collega’s die met gezondheid bezig zijn en die bijvoorbeeld in het fysieke domein werken. De opgaven voor de stad worden op alle domeinen gebiedsgericht verbonden. Onze organisatie is aangepast op gebieds- en opgavegericht werken.”

Verbinding sociaal domein en zorg

Met middelen vanuit onder meer de programma’s Regiodeal Groningen Noord werkt de gemeente verder aan een gecombineerde wijkgerichte aanpak. Ook lopen er grote gebiedsontwikkeling-projecten waarin de gezonde stadsprincipes worden meegenomen. Bijvoorbeeld bij de plannen voor de Grote Markt, het stationsgebied, het Suikerunieterrein en Stadshavens. Daarnaast maakt wethouder Isabelle Diks zich nu sterk voor een betere verbinding tussen volksgezondheid, armoede, zorg en veiligheid. Zwaving: “We sluiten bijvoorbeeld aan bij de actualiteit van de opgaven van het coronaherstelbeleid (‘Iedereen doet weer mee in 050’) de integrale armoedeaanpak ‘Kansrijk Groningen’ en de grotere landelijke aandacht voor de relatie tussen gezondheid en armoede.”

Intensieve samenwerking en een lange adem

“Vanuit gezondheid kunnen we nog intensiever samenwerken met de sociale gebiedsondersteuners in de wijk”, benadrukt Zwaving. “We zoeken collega’s op die met armoedebeleid bezig zijn, om te kijken hoe we vanuit gezondheid een bijdrage kunnen leveren. Zoals gebruikelijk betrekken we onze kennispartners, maar ook bijvoorbeeld de zorgverzekeraar en ziekenhuizen.” In ieder geval is er volgens Zwaving nog veel en lang werk aan de winkel. “De gezondheidsverschillen in Groningen zijn nog erg groot. Recente GGD-cijfers laten op leefstijl (minder roken en alcohol) weliswaar een verbetering zien. Maar overgewicht en sedentair gedrag is toegenomen, en de cijfers rond eenzaamheid en mentale gezondheid zijn ook niet goed. Mogelijk door corona, is er veel meer beroep op GGZ. Daarom vraagt dat extra aandacht in de toekomst.”