Eemsdelta: structurele woningverbetering om energiearmoede aan te pakken

Uit de halfjaarlijkse energiearmoede monitor van TNO blijkt dat de wijken en dorpen waar de energiearmoede het hoogst is veelal in gemeenten aan de randen van het land liggen. Platform31 ging na of er in dergelijke wijken en dorpen specifiek beleid wordt gevoerd. De gemeente Eemsdelta kent meerdere dorpen en wijken waar energiearmoede een groot probleem is.

Demiën de Wit is projectleider voor onder andere de Energiebrigade en aanpak kwetsbare percelen bij de gemeente Eemsdelta. In zijn gemeente is, net als in de rest van Oost-Groningen, energiearmoede een breed probleem dat zich niet zozeer concentreert in bepaalde wijken of dorpen. Energiearmoede is een probleem dat de hele gemeente raakt. Eemsdelta heeft daarom ook bewust niet gekozen voor een dorp- of wijkgerichte aanpak, maar juist voor een gemeentebrede aanpak.

Van Energiebrigade naar isolatie-aanpak

In deze gemeentebrede aanpak is de focus aan het verschuiven. Waar Eemsdelta zich eerst voornamelijk richtte op de ‘Energiebrigade’ met energiecoaches en klussers, wil de gemeente de komende jaren zoveel mogelijk huiseigenaren helpen bij het energiezuiniger maken van hun koopwoning en daarmee het omlaag brengen van de energierekening. Zo bereiden ze zich voor op een aardasvrije toekomst. De Wit: ‘De kwaliteit van veel woningen is hier van een energetisch matig tot slechte kwaliteit. Effectieve isolatie en woningverbetering is daarom absoluut noodzakelijk.’

Energiebrigade en VoorzieningenWijzer

De Energiebrigade Eemsdelta bestaat uit een team van coaches en klussers, zowel betaalde als vrijwillige krachten. De Energiebrigade gaat op afspraak op huisbezoek. Zij geven besparingsadvies en brengen kleine energiebesparende maatregelen aan, zoals tochtstrips. Ook heeft de gemeente de VoorzieningenWijzer gekoppeld aan de Energiebrigade. De VoorzieningenWijzer is een tool waarmee inwoners kunnen zien welke lokale en landelijke regelingen allemaal voor hen gelden. Hier staat ook informatie in over passende zorgverzekeringen en energiecontracten. Met een uitgebreid advies aan de keukentafel wil Eemsdelta hiermee het bereik van regelingen voor huishoudens met een laag inkomen vergroten. De energiecoaches in Eemsdelta hebben een training gehad over de VoorzieningenWijzer. In hun coachgesprek kunnen ze dus ook deze extra dienstverlening leveren.

Ondanks dat de gemeente Eemsdelta ervoor heeft gekozen om de Energiebrigade niet actief langs de deuren te laten gaan, hebben zo’n 700 inwoners zich voor een afspraak aangemeld. Waar veel andere gemeenten kiezen actief langs de deuren te gaan, heeft Eemsdelta maximaal ingezet op een uitgebreide communicatiecampagne. Denk hierbij aan publicaties in huis-aan-huisbladen en dorps- en wijkkranten, inzetten van een socialemediacampagne, persoonlijke brieven aan huurders van woningen met een laag energielabel, uitdelen van flyers en door aan te sluiten bij andere lopende projecten, zoals de landelijke Duurzame Huizen Route. De gemeente merkt dat al deze inspanningen voor bekendheid van de Energiebrigade hebben gezorgd en dat die bekendheid zich door mond-tot-mondreclame heeft uitgebreid. ‘Toch bereik je op deze manier niet iedereen in de energiearmoede-doelgroep’, zo geeft De Wit aan. ‘Daar zijn we nu volop mee bezig.’

Inwoners ondersteuning bieden bij structurele woningverbetering

Ook de wethouder Duurzaamheid, David de Jong, geeft het belang van de isolatie-aanpak in Eemsdelta aan: ‘Om energiearmoede structureel aan te pakken is het isoleren van de woningen van cruciaal belang. Voor onze bewoners zijn er straks voldoende financiële middelen om dit te realiseren en bieden wij deze groep hulp op maat.’

De isolatieaanpak richt zich op het verbeteren van de particuliere woningvoorraad. Het pakket bestaat uit een energieadvies, een financieringsadvies en hulp bij de uitvoering. Voor de woningeigenaren is er ook een energieadviseur die het hele traject begeleidt. Het aanbod geldt voor alle woningeigenaren in Eemsdelta – voor de lage inkomens is het pakket helemaal gratis. De gemeente gaat met een aantal partijen samenwerken via de ‘open house’-inkoopmethodiek voor het energieadvies, financieel advies en de uitvoering. Momenteel loopt de pilot met drie vaste partijen.

Het traject is heel intensief, dus dat vraagt veel van de inwoners en van de coach die hen begeleidt. De Wit: ‘We willen de mensen die het het meest nodig hebben zo goed mogelijk ontzorgen. Dit is maatwerk, terwijl de aanpak relatief generiek is. Dit vraagt dus veel kennis en kunde van de begeleidende coaches.’

Voldoende financiële middelen

Naast de beschikbare middelen van het Nationaal Isolatieprogramma (NIP) valt de gemeente Eemsdelta ook onder ‘Nij Begun’: het maatregelenpakket voor Groningen en Noord-Drenthe voor herstel en perspectief rondom de aardgaswinning. In maatregel 29 zit een standaard voor woningisolatie. De gemeente heeft binnen deze maatregel gekozen om voornamelijk de focus te leggen op de energiearmoede doelgroep. Omdat het NIP bijna dezelfde voorwaarden stelt als maatregel 29, zijn er binnen de gemeente Eemsdelta voldoende financiële middelen om alle woningen aan te pakken. De gemeente is op zoek naar andere manieren om het geld goed te besteden, zoals het nog beter informeren van mensen over verduurzamen en het bieden van maatwerkondersteuning.

Linken met de sociale component

Om energiearmoede structureel aan te pakken is het isoleren van de woningen van cruciaal belang. Een grote opgave die, ook mét voldoende geld, ingewikkeld is. Ondanks dat de energiecoach en energieklusser niet voldoende zijn om het probleem structureel aan te pakken, kunnen ze hier zeker wel bij helpen. De Energiebrigade (energiecoaching) kent een grote sociale component. In Eemsdelta pakken het duurzaamheidsteam en het sociaal domein het energiearmoede vraagstuk goed samen op. Zo linken ze bijvoorbeeld verschillende voorzieningen vanuit beiden opgaven goed aan elkaar, zoals de hierboven genoemde VoorzieningenWijzer. Dat gebeurt ook bij de ‘Kansshop’, een digitaal platform van de gemeente waar alle regelingen en voorzieningen voor mensen met een laag inkomen te vinden zijn zoals toegang tot fondsen voor sporten, kinderfietsen en dergelijke. De Energiebrigade is in de Kansshop te vinden en het isolatieaanbod komt daar uiteindelijk ook in terecht. Door deze intensieve samenwerking ligt de focus meer op wat de inwoner nodig heeft. Dit kan positief uitwerken op het draagvlak voor het verder verduurzamen van de woningen.