Evaluatie vergunningplicht Weimarstraat en Beeklaan
Het is niet voor het eerst dat de gemeente Den Haag gebruikmaakt van de ‘vergunningplicht’. Vanaf november 2019 geldt ook voor de Weimarstraat en Beeklaan een ‘vergunningplicht bedrijfsmatige activiteiten’. Deze is nu verlengd en geëvalueerd. De regeling blijkt effectief: de evaluatie beschrijft dat verschillende (aantoonbaar) malafide ondernemingen uit het gebied verdwenen zijn.
Bouchibti vertelt meer over wat de evaluatie liet zien: “De Bibob-toets bracht bijvoorbeeld aan het licht dat een uitzendbureau sjoemelde met vakantiegelden en premies. Voor de verplichte vergunning waren er al wel vermoedens, maar dit instrument bood een mogelijkheid om daadwerkelijk te handhaven en exploitatie te verbieden.” Dit zorgt er overigens niet automatisch voor dat de onderneming ook uit het pand verdwijnt: na het weigeren van de vergunning, moet ook de verhuurder nog overtuigd worden om het huurcontract daadwerkelijk te ontbinden. Anders loop je risico op nog meer afgeplakte ruiten en (ogenschijnlijke) leegstand. “Daar heb ik heel veel tijd in gestoken”, benadrukt Bouchibiti. Je moet een verhuurder echt overtuigen. Die heeft natuurlijk behoefte aan continuïteit en wil geen risico lopen op huurderving.” Heel veel persoonlijk contact, vasthoudendheid en overtuigingskracht zijn succesfactoren. “Je wijst de verhuurder steeds op de risico’s van het niet ontbinden en benoemt de (toekomstige) voordelen van het wel ontbinden. En we hebben laten zien dat we ook wat te bieden hebben.”
Leegstandrisico en integrale aanpak
- De evaluatie maakt duidelijk dat de maatregel zelfstandig inzetten weerstand vanuit de huidige ondernemers én een leegstandrisico met zich meebrengt. Toch was de maatregel hier volgens Bouchibti noodzakelijk. “We moesten eerst opschonen om daarna te kunnen ombuigen: na de verplichting begint het pas.” Dat de vergunningplicht in de Weimarstraat en Beeklaan uiteindelijk niet tot leegstand heeft geleid, komt volgens de evaluatie en Bouchibti door de integrale aanpak:
- Naast de vergunningsplicht werd de uitstraling van het gebied verbeterd, wat bijdroeg aan het aantrekken van nieuwe ondernemers.
- De transformatiemanager speelde een cruciale rol door nieuwe passende ondernemers aan te trekken en bestaande ondernemers te ondersteunen bij hun vergunningsaanvragen.
- Verhuurders werden echt geholpen bij het vinden van nieuwe bedrijven die passen binnen de visie die we als buurt en als gemeente hebben voor het gebied. Dit gebeurde via campagnes, social media, maar ook door het actief benaderen van bedrijven die ‘uit hun jasje groeiden’ en op zoek zijn naar een nieuwe locatie.
- Nieuwe ondernemers konden gebruikmaken van de inzet van een aannemer uit de wijk die de panden gesubsidieerd opknapte. Op die manier vonden een ijssalon, wijnwinkel, fietsenwinkel, lunchroom, maar ook een kinderdagverblijf hun weg naar de Weimarstraat.
De rol van de transformatiemanager is volgens de meeste betrokkenen van doorslaggevend belang geweest voor het succes van de aanpak.
Dat de vergunningsplicht en het tegengaan van leegstand in de aanpak hand in hand gaan is essentieel voor het effect van de maatregel. Leegstand heeft namelijk een negatief effect op de vitaliteit en leefbaarheid van een (winkel)gebied en kan ondermijning juist in de hand werken.
Stap voor stap naar een zelfstandige toekomst
In de Weimarstraat en Beeklaan wordt alvast vooruitgekeken naar de toekomst. “We bouwen de maatregelen langzaam af, maar niet te snel, want dat is echt een valkuil”, vertelt Bouchibti. Het uiteindelijke doel is om het gebied weer volledig aan de markt over te laten. Over een paar jaar zal de vergunningsplicht naar verwachting grotendeels verdwijnen, met een mogelijke uitzondering voor enkele risicovolle locaties op pandniveau.
De gemeente kiest ervoor om de veranderingen niet in het bestemmingsplan te verankeren door brancheringsvoorwaarden toe te voegen. Volgens Bouchibti is dat een langdurige en complexe procedure die niet altijd het gewenste effect heeft. Toch wordt voor specifieke horecagelegenheden aan de Beeklaan de mogelijkheid onderzocht om via een bestemmingsplanwijziging ondermijnende horeca terug te dringen. “Dat proces vraagt veel tijd en geduld, maar het kan een oplossing bieden voor een heel ingewikkeld probleem”, aldus Bouchibti.
Kansen voor sociale ondernemingen
Gemeenten en provincies staan voor een groeiende uitdaging om (betaalbare) huisvesting te vinden en te behouden voor (startende) ondernemers en maatschappelijke initiatieven. De combinatie van een hoge woningbouwbehoefte en de stapeling van ruimtelijke opgaven maakt dit steeds complexer.
Dit geldt ook voor sociale (ook wel impact) ondernemingen. Dit terwijl sociale ondernemers met hun businessmodel bijdragen aan brede maatschappelijke opgaven zoals arbeidsparticipatie, circulariteit, cultuur en/of sociale cohesie. Juist ook in (kwetsbare) wijken die gevoelig zijn voor criminele en ondermijnende activiteiten. Toch bleek het ook in de Weimarstraat en Beeklaan lastig om sociale ondernemers te huisvesten.
“Al het bezit is hier van particuliere eigenaren en die vragen prijzen op commercieel niveau. Het is daardoor voor de gemeente lastig om panden vrij te maken voor sociale ondernemers. Terwijl hier natuurlijk wel kansen liggen voor de wijk”, aldus Bouchibti. “We hebben wel een pand beschikbaar gemaakt voor bewoners. Daar is nu een repair café, worden taallessen gegeven en kunnen mensen elkaar laagdrempelig ontmoeten.”
De uitleg van Bouchibti is begrijpelijk. Toch klinkt hier een veelgehoorde misvatting over sociale ondernemers door: ze zouden niet in staat zijn zelfstandig te concurreren in de markt. De groep sociale ondernemers is divers en natuurlijk zijn er die commerciële huurprijzen niet (zomaar) kunnen ophoesten. Recent onderzoek van Social Enterprise NL toont echter aan dat steeds meer ‘sociale ondernemers’ de opstartfase voorbij zijn en goed in staat zijn om hun eigen ‘broek op te houden’.
Bovendien groeien de mogelijke financieringsvormen voor sociale (ondernemers) gestaag en kent de gemeente Den Haag met haar eigen programma ‘Impact City’ een groeiend ecosysteem voor sociale ondernemers. Een gemiste kans? Of juist een nieuwe kans voor de wijk Laak? De transformatie in Laak staat nog in de startblokken. Wie weet lukt het de gemeente daar wel om een extra plus op de transformatie te plaatsen. Van ondermijnende ondernemers naar ondernemers die impact maken.