Grote opgave, veel ambitie
Nederland staat voor de opgave om meer woonwagenstandplaatsen te realiseren. Ook in de regio Eindhoven, waar woningcorporatie Wooninc. bijna 300 woonwagenstandplaatsen beheert, moet dat aantal flink worden uitgebreid. Om het tekort in te lopen, willen de gemeente Eindhoven en Wooninc. in de periode tot 2028 ten minste 50 nieuwe standplaatsen realiseren. Maar de ruimte in deze stedelijke regio is schaars, meerdere groepen woningzoekenden concurreren er om woonruimte, en het realiseren van standplaatsen en woonwagens is kostbaar. Wooninc. zocht daarom samen met lokale vertegenwoordigers van woonwagenbewoners en de gemeente naar een geschikte oplossing. Met als resultaat: een schakelbare en all-electric woonwagenwoning!
Afbeelding 1: De eerste woonwagenwoning in Eindhoven, opgeleverd juli 2023 (bron: Wooninc.)
Beperkte ruimte
De woonwagenwoning maakt mogelijk wat met een ‘reguliere’ woonwagen niet kan: inbreiden door kavels te splitsen en de woningen dichter op elkaar te plaatsen. “In Eindhoven is weinig ruimte voor nieuwe woonwagenlocaties”, legt Maarten Prinsen, concernadviseur bij Wooninc. uit. “Tegelijkertijd moeten we plek vinden voor 50 nieuwe standplaatsen. Dat doen we dus door verdichting (meer standplaatsen op bestaande locaties) en waar mogelijk uitbreiding van bestaande locaties.” Inbreiden van bestaande locaties betekent dat de standplaatsen kleiner worden. “Dan weet je: een reguliere woonwagen gaat niet passen. Dus hebben we een ander type woning nodig, die voldoet aan de eisen van de doelgroep én de eisen in het bouwbesluit. Maar daarvoor waren nog geen hapklare oplossingen.”
Conceptontwikkeling met woonwagenbewoners
Een nieuw concept was dus nodig om de beperkte ruimte, bouwkundige eisen en brandveiligheid
, betaalbaarheid en de culturele eisen van woonwagenbewoners te verenigen. Projectleider Karel van der Waarde van Wooninc.: “Daarvoor hebben we met woonwagenbewoners – zowel zoekende kinderen van woonwagenbewoners als enkele oudere bewoners – de uitgangspunten voor de woonwagenwoning in kaart gebracht.”
Er waren zaken waar de woonwagenbewoners niet over konden beslissen, zoals de constructiemethode en het plaatsen van een badkamer in plaats van een externe natte cel, zoals vroeger op veel standplaatsen nog gebruikelijk was. “Wij hebben deze keuzes goed beargumenteerd, waardoor we op begrip konden rekenen”, stelt Prinsen. “De bewoners hadden op hun beurt inspraak in bijvoorbeeld de afmetingen van de slaapkamers, waar we de stopcontacten plaatsen en hoe het exterieur eruit komt te zien”, zegt Van der Waarde. “Bewoners wilden bijvoorbeeld graag steenstrips.”
Wooninc. merkt dat de doelgroep graag aan een oplossing wilde meewerken. “Want de toekomst van hun eigen kinderen staat op het spel”, geeft Prinsen aan. Op het schakelen van de woonwagenwoningen reageerden zij opvallend positief. “Doordat de woning geschakeld kan worden, en een kavel gesplitst, wordt het bijvoorbeeld mogelijk voor een woonwagenbewoonster om met haar jonge kindje op de gesplitste kavel van haar moeder te komen wonen.” Kavelsplitsen en -schakelen helpt op die manier om te wonen in familieverband, een belangrijke waarde in de woonwagencultuur. De suggestie om woonwagenwoningen voor starters boven elkaar te plaatsen viel minder goed. Van der Waarde: “Boven elkaar wonen, dat is voor deze groep toch een brug te ver.” Uiteindelijk zijn er vier versies van de woonwagenwoning uitgewerkt, variërend van 60 tot 90 vierkante meter.
Afbeelding 2: Artist impression woonwagenwoningen (bron: Wooninc.)
Geen woonwagen?
De definitie van ‘woonwagen’ is diffuus. “Elke bewoner en elke generatie interpreteert het anders. De woning hoeft voor sommigen niet eens wielen te hebben. Op andere standplaatsen zie je vaak ook grote, meerlaagse woningen. Wat is dan precies de definitie van een woonwagen?” vraagt Prinsen zich af. “In feite is een woonwagen een modulaire, verplaatsbare woning. De manier waarop een woonwagen en de nieuwe woonwagenwoningen worden gebouwd is niet heel verschillend: ze worden in delen getransporteerd en ter plekke opgebouwd.” Van der Waarde voegt toe dat Wooninc. de woonwagenwoningen niet anders wil behandelen dan reguliere huurwoningen. “We leveren de woonwagenwoning behangklaar op, dus mag men het afwerken naar eigen smaak. We zijn afgestapt van het compleet bestraten van de standplaats, bij een andere woning mogen bewoners ook zelf bepalen hoe zij hun tuin inrichten, dus hier ook.” Dat blijkt geen probleem, ziet Prinsen: “Veel woonwagenbewoners zijn handige klussers, of ze hebben vaak iemand in hun buurt die bij de afwerking kan helpen.”
Schakelen, stapelen en herverkavelen
De woonwagenwoning van Wooninc. is een manier om ondanks de schaarse ruimte in regio Eindhoven toch meer woonruimte voor woonwagenbewoners te realiseren. Het maakt het mogelijk om bestaande woonwagenlocaties opnieuw in te richten, zodat er meer standplaatsen en woonwagens kunnen worden geplaatst, binnen de contouren van de locatie. Ook bekijkt Wooninc. met de gemeente en woonwagenbewoners of en waar het mogelijk is om de bestaande locaties uit te breiden. Bijvoorbeeld door restruimtes rondom de locaties erbij te betrekken. Door woonwagenwoningen te schakelen kunnen er meer op dezelfde ruimte worden geplaatst, maar dat is niet altijd nodig. Er worden ook vrijstaande woonwagenwoningen geplaatst, zoals aan de Alblasstraat in Eindhoven (zie afbeelding 1). Met een combinatie van herverdelen en uitbreiden, en door woningen te schakelen, verwacht Wooninc. zo ’n 50 extra woonwagenhuishoudens een plek te kunnen geven in Eindhoven.
“Beide partijen zullen wat moeten bijleggen en een stapje extra moeten zetten. In Eindhoven pakken beide partijen hun rol, met respect voor elkaars belangen.”
“De woonwagenwoningen blijven ondanks alles wel een duur woonconcept. Ze zijn grondgebonden en ook vaak vrijstaand, dus vereisen ze veel grond. Die grond is duur. Ook is het dak- en geveloppervlak groter dan bij reguliere woningen”, legt Van der Waarde uit. “Geschakelde woonwagenwoningen vallen iets goedkoper uit, omdat je één gevel minder hebt.” Maar: “Er blijft een grote onrendabele top over.” Wooninc. en de gemeente zijn bereid dit verlies te nemen. Ze leggen allebei geld toe om in de woonbehoefte van woonwagenbewoners te voorzien. “Alle woningcorporaties in onze regio hebben een maatschappelijke opgave waarvoor zij zich extra inzetten. Zo zetten wij ons extra in voor woonwagenbewoners.”
Afbeelding 3: Overzicht vier typen woonwagenwoningen (bron: Wooninc.)
Tips voor andere gemeenten en woningcorporaties
Prinsen en Van der Waarde kijken positief terug op de Eindhovense procesaanpak en het resulterende woonconcept. Zij geven enkele tips mee voor andere gemeenten en woningcorporaties die voor een vergelijkbare opgave staan.
“Als gemeente heb je de verantwoordelijkheid te zorgen voor goede huisvesting voor woonwagenbewoners. Je moet met die bril kijken naar de projecten; als je het ziet als een regulier woningbouwproject, dan haal je het niet.” Daarbij kijken gemeenten naar woningcorporaties voor de oplossing, leggen zij uit. “Beide partijen zullen wat moeten bijleggen en een stapje extra moeten zetten. In Eindhoven pakken beide partijen hun rol, met respect voor elkaars belangen.” Zo lukt het om in deze regio op relatief korte termijn meer woonruimte te realiseren voor een doelgroep die dat hard nodig heeft.
