De Edense beweging van beschermd wonen naar zelfstandig in de wijk

Zelfstandig of geclusterd wonen

Steeds meer mensen met een psychische kwetsbaarheid wonen zelfstandig met flexibele ondersteuning. Ook de gemeente Ede wil de beweging van Beschermd Wonen naar Beschermd Thuis graag maken. In de gemeentelijke Woonzorgvisie is de prognose opgenomen dat in 2040 minimaal 30 procent van de totale populatie de overstap van Beschermd Wonen naar Beschermd Thuis heeft gemaakt. “We willen namelijk dat mensen zo veel mogelijk thuis, bij voorkeur in hun eigen omgeving, de zorg en ondersteuning kunnen krijgen die nodig is”, benadrukt Geerdien van der Hijden van de gemeente Ede. “Om dit te bereiken, bieden we nu twee vormen van Beschermd Thuis aan: zelfstandig en geclusterd. Bij de variant zelfstandig blijven bewoners in hun eigen huis wonen en ontvangen zij flexibele, ambulante zorg, die 24/7 oproepbaar is. Bij de geclusterde woonvorm wonen verschillende cliënten in zelfstandige woningen in eenzelfde complex, is er een gezamenlijke ontmoetingsruimte en een groot deel van de dag begeleiding aanwezig. Wonen in een geclusterde woonvorm kan verblijf in een instelling voorkomen (aan de voorkant) of verkorten (aan de achterkant). Na anderhalf jaar zetten de meesten de stap naar een eigen huurwoning voor onbepaalde tijd.”

Ede staat hierin, als centrumgemeente, niet alleen. Ook de andere gemeenten in de Valleiregio werken aan lokaal aanbod beschermd thuis, zoals is vastgelegd in de Regiovisie Beschermd Wonen en Beschermd Thuis in de Valleiregio 2024-2029 (Pdf). Van der Hijden: “De grotere gemeenten in de regio ontwikkelen zelf producten, en kleinere gemeenten besteden dat soms aan hen uit. Het vraagt veel kennis en soms zijn er ook niet voldoende cliënten om een geclusterde woonvorm lokaal aan te kunnen bieden. We hebben geregeld overleg met collega’s uit de regio en proberen daarbij met en van elkaar te leren. Zo monitoren we gezamenlijk de ontwikkeling van verschillende voorzieningen en wat dit vergt op lokaal en regionaal niveau.”

Afbouw Beschermd Wonen en scheiden van wonen en zorg

Naast de opbouw van Beschermd Thuis besloot Ede (regionaal) dat ze de huidige locaties voor Beschermd Wonen in principe niet uitbreiden. Wel onderzoeken ze of afbouw van deze voorziening met 24-uurstoezicht mogelijk is. “We werken toe naar het niveau dat regionaal nodig is, en bekijken daarbij of we locaties voor Beschermd Wonen kunnen omzetten naar voorzieningen voor Beschermd Thuis”, legt Van der Hijden uit. “Als woningcorporatie staan we achter deze ontwikkeling”, benadrukt Harry Buur, adviseur Assetmanagement van Woonstede. “We richten we ons op de uitstroom naar zelfstandig wonen. Tegelijkertijd behouden we het aantal geclusterde Beschermd Thuis-locaties, omdat sommige cliënten via deze woonvorm de stap naar zelfstandig wonen beter kunnen maken.”

Met de afbouw van Beschermd Wonen zet de gemeente Ede in op het scheiden van wonen en zorg. Dit maakt het mogelijk dat de huisvesting en de begeleiding los van elkaar kunnen worden georganiseerd. Woonstede biedt cliënten die Beschermd Thuis krijgen, driepartijen- of zelfstandige huurcontracten aan, waarbij het huurcontract op naam van de bewoner komt te staan.

Samenwerken voor Beschermd Thuis

Het organiseren van Beschermd Thuis vraagt veel van de (lokale) samenwerking tussen zorg-corporatie-gemeente. Buur: “We hebben elkaar nodig. De zorgorganisaties dragen bijvoorbeeld cliënten aan voor Beschermd Thuis Geclusterd. Als corporatie sluiten we een huurcontract met deze persoon, en met de zorgorganisatie een begeleidingsovereenkomst. Deze twee overeenkomsten worden juridisch aan elkaar gekoppeld. Het vraagt veel samenwerking tussen de gemeente, de zorginstelling en Woonstede om goede keuzes te kunnen maken. Deze samenwerking verloopt goed. De lijntjes zijn kort en er vindt periodiek op diverse niveaus overleg plaats.” Van der Hijden bevestigt de goede samenwerking. “We kennen elkaars belangen steeds beter en trekken ook samen op, bijvoorbeeld rondom nieuwbouwlocaties. Zo komen we samen tot goede oplossingen.”

Stimuleren zoektocht naar eigen woning

De krapte op de woningmarkt belemmert de uitstroom uit geclusterde woonvormen. “De overeenkomsten zijn tijdelijk van aard, meestal anderhalf jaar”, legt Buur uit. “Daarna verhuizen mensen in principe naar een reguliere woning of keren zij terug naar Beschermd Wonen als dat beter passend is. Het is niet makkelijk om mensen binnen die periode door te laten stromen naar een volledig zelfstandige woning waar ze voor onbepaalde tijd kunnen wonen. We zetten daar samen met zorgorganisaties wel actief op in. Cliënten moeten actief reageren op woningen die vrijkomen en hun zoekopdrachten niet al te beperkt houden. We vragen hen hun eigen kansen zo groot mogelijk te maken, maar het is soms lastig om mensen te bewegen. Ze vinden het heel fijn waar ze nu tijdelijk zitten (vaak jongeren), waardoor ze het gevoel hebben dat ze een stap terug zetten als ze zelfstandig gaan wonen. We spreken hen aan op hun verantwoordelijkheden: als je toe bent aan de volgende stap moet je die nemen. Anders houd je de plek bezet voor mensen die het harder nodig hebben. We gaan hen niet uitzetten, maar de zorgorganisatie heeft een belangrijke rol in de begeleiding richting uitstroom. We hebben afgesproken dat zij cliënten direct bij aanvang informeren over hun eigen verantwoordelijkheden in het vinden van woonruimte.”

Inzet op verruiming woningaanbod voor doelgroep

Om de zoektocht naar een woning te vergemakkelijken, zetten de gemeente en Woonstede zich in om het woningaanbod te verruimen. Samen met de gemeenten in de Valleiregio zette Ede zich in om tot een huisvestingsverordening te komen die regionaal zo uniform mogelijk is. Hierdoor krijgen uitstromers uit Beschermd Wonen in de hele regio met urgentie een sociale huurwoning toegewezen. Daarnaast sloten woningcorporaties, samen met de andere gemeenten, een woondeal met de provincie en het Rijk. Daarin zijn ook afspraken opgenomen over de bouw van betaalbare sociale huurwoningen. Beide ontwikkelingen moeten op termijn leiden tot het makkelijker vinden van een woning door cliënten.

De praktijk in Ede laat zien dat de beweging van Beschermd Wonen naar Beschermd Thuis een transformatieproces is. Naast nieuwe vormen van ambulante begeleiding in de wijk zijn voldoende betaalbare woningen nodig om uitstroom mogelijk te maken, en instroom in intramurale voorzieningen te voorkomen. Samenwerking tussen het woondomein en het scoiale domein is nodig. De gemeente Ede en corporatie Woonstede laten zien dat met korte lijnen, onderlinge afstemming en wederzijds begrip stappen in dit proces gezet kunnen worden. Alle partijen houden hierbij hetzelfde doel voor ogen: cliënten zelfstandig en met vertrouwen in de wijk laten wonen, zo veel als mogelijk.