Talent in de stadsdelen Feijenoord en Charlois koppelen aan Rotterdamse Instituten
Cultuur&Campus wil bijdragen aan de verhoging van cultuurparticipatie in Rotterdam-Zuid. Het maakt deel uit van een sterk netwerk van maatschappelijke, culturele en ecologische initiatieven in de stadsdelen Feijenoord en Charlois. Niet alleen de transformatie van het gebouw aan de Putselaan wordt hiervoor benut. Het contact en de samenwerking met bewoners wordt onder andere gezocht via de Afrikaanderwijkcoöperatie. De coöperatie heeft het Gemaal op Zuid in beheer, een collectieve plek voor wijkbijeenkomsten en cultureel programma, waaronder nu ook Cultuur&Campus-activiteiten. Daarnaast is Cultuur&Campus ook gevestigd in De Hillevliet, een verzamelgebouw voor sociaal ondernemers en maatschappelijke organisaties. Met het partnerschap van de onderwijsinstellingen vestigt hoger onderwijs in de vorm van kunstvakonderwijs zich op Zuid. Daar was voorheen geen of nauwelijks sprake van.
Volgens Ruben Cieremans, projectleider culturele programmering voor Cultuur&Campus Putselaan vanuit de gemeente Rotterdam, focust het project zich op de verbinding van de wijk en Rotterdamse instituten. “Eén van de belangrijkste doelstellingen is om buurtbewoners en ondernemers te koppelen aan de gemeente en onderwijsinstellingen.” Cieremans wijst erop dat er in het gebied veel autodidacte professionals werkzaam zijn, mensen die zich een beroep hebben aangeleerd zonder daarvoor een opleiding aan een onderwijsinstelling te hebben gevolgd. Via Cultuur&Campus koppelen ze die mensen aan de onderwijsinstellingen, bijvoorbeeld door het ontwikkelen en aanbieden van korte cursussen met een certificaat met kwaliteitsmerk, waarmee deze professionals hun kansen op de arbeidsmarkt de versterken.
Een ander voorbeeld van de verbinding van de wijk met de instituten, zijn audiowandelingen door de wijken op Zuid. Die zijn samen met een buurtbewoner en iemand van de Cultuur&Campus-partners. Cieremans gelooft dat academies ook kunnen leren van autodidacte makers, bijvoorbeeld door succesvolle werkwijzen in het lesmateriaal op te nemen en zo een breder publiek te bereiken. Dit draagt bij aan de (h)erkenning van kennis en vaardigheden en biedt nieuw talent de kans om zich te identificeren met rolmodellen met een vergelijkbare achtergrond.
Terugwinnen van vertrouwen na de sloop van sociale woningen
De Cultuur&Campus-partners zetten in op het (terug)winnen van het vertrouwen van de bewoners van de Afrikaanderwijk en Bloemhof. De impact van de sloop van de naastgelegen Tweebosbuurt dreunt nog dagelijks door in de omgeving, waardoor het vertrouwen in instituten is geschaad. Cieremans beaamt dit. Er heerst een beeld dat instituten denken het beter te weten dan de bewoners en vooral komen halen, zonder echte wederkerigheid. Het is daarom essentieel om een bescheiden houding aan te nemen en structureel voort te bouwen op bestaande initiatieven die al goed werken en impact hebben in de buurt. Dat vullen we aan met netwerk, kennis en geld.” De verbinding wordt gezocht door dagelijks gesprekken te voeren met makers, sociaal ondernemers en bewoners. En door aan te sluiten bij programmering van activiteiten op in de omgeving, zoals buurthuizen, moskeeën, een vogelvereniging en een breakdance school.
Co-creatie en eigenaarschap voor bewoners
Bij Cultuur&Campus Putselaan wordt de omgeving actief betrokken. Aan de start van het project voerde de Erasmus Universiteit een wijkbehoefte-onderzoek uit. Dit gebeurde onder andere op basis van sociaal-demografische data van de desbetreffende stadsdelen en het in kaart brengen van bestaande (culturele) initiatieven in het beoogde gebied. Vanuit de Afrikaanderwijkcoöperatie werd een stakeholdergroep opgezet, met buurtbewoners met gewortelde netwerken in de wijk. De groep zet in op co-creatie en de buurtbewoners krijgen eigenaarschap over de plek en het gevoerde programma. Hieruit komen culturele activiteiten en aanvullend onderzoek . De bedoeling is dat de instituten meerjarig aanwezig blijven in het gebied, mede om nieuwe ‘onderzoeksmoeheid’ te voorkomen en een blijvende positieve impact te hebben op de omgeving.
Rol van de gemeente
Een gemeente heeft verschillende rollen en sturingsmogelijkheden ten aanzien van het programmeren en realiseren van maatschappelijke voorzieningen. In dit project heeft de gemeente Rotterdam een stimulerende en faciliterende rol. Het doel is om bestaande initiatieven te versterken en verbindingen te leggen, zonder concurrerend te zijn met het huidige aanbod.
De gemeente heeft een totaalbeeld over de stad en stelt op basis daarvan beleidsdoelstellingen op. Vanuit de afdeling Cultuur (cluster Maatschappelijke Ontwikkeling) kan Cieremans op projectniveau verbindingen leggen met collega’s bij andere afdelingen binnen de gemeente. “Als gemeente kunnen we de rol van ‘eerlijke makelaar’ innemen, om verbindingen te leggen en daarmee domeinoversteigend te werken. Ik kan verschillende beleidsdoelstellingen van het cluster Maatschappelijke Ontwikkeling verbinden aan activiteitenprogramma’s in de wijk en bij de onderwijspartijen. Belangrijk is om iedere keer te werken vanuit waarden in de wijk en daarop aan te sluiten en niet andersom.”
In dit project werken de Rotterdamse ambtenaren vanuit het ruimtelijke en sociale domein samen. Vanuit de afdeling Stadsontwikkeling wordt het pand gerenoveerd. De afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling werkt aan de culturele programmering na de technische oplevering van het gebouw. Volgens Cieremans is er nog wel een verschil in taal tussen de twee domeinen: “Je ziet dat we anders over dingen denken. Stadsontwikkeling houdt bijvoorbeeld stevig vast aan kaders op het gebied van maatschappelijk vastgoed. Een voorbeeld daarvan zijn contractvormen die daaraan vastzitten. Deze zijn dichtgetimmerd door eerdere slechte ervaringen.” Dit botst met het gedeeld huurderschap van de partners en het geven van eigenaarschap aan de wijk. “Als er een lamp kapot gaat, worden er bij wijze van spreken al procedures in gang gezet. Als je op langere termijn eigenaarschap wil geven aan de buurt, zul je flexibeler om moeten kunnen gaan met beheercontracten. Neem die kleine risico’s voor lief”, aldus Cieremans.
Cieremans ziet daarom heil in een zogenaamde ‘programmatische oplevering’ van bouwprojecten op het gebied van maatschappelijk vastgoed, naast de technische oplevering die Stadsontwikkeling doet. Zo kan ook de sociale visie voor maatschappelijk vastgoed op projectniveau worden vastgelegd. Er kunnen dan afspraken worden gemaakt over kansen voor (cultureel) activiteitenprogramma, de mate van buurteigenaarschap, inzet op continuïteit, en kostenbesparing door integrale samenwerking tussen domeinen.
Stedelijke ontwikkeling en cultuurbeleid hand in hand
Bij deze samenwerking tussen de gemeente, de wijkcoöperatie en de onderwijsinstellingen wordt niet alleen een gebouw getransformeerd naar een multifunctionele accommodatie. Er is goed gekeken naar de behoefte van de buurt, andere locaties en activiteiten, en buurtbewoners worden actief betrokken bij het cultuurprogramma en eigenaarschap van de plek aan de Putselaan. De gemeente Rotterdam speelt hierbij een faciliterende en stimulerende rol, waarbij met het project Cultuur&Campus bestaande initiatieven worden versterkt en nieuwe verbindingen worden gelegd. Cultuur&Campus Putselaan in Rotterdam-Zuid laat zien hoe je ook in een bestaande wijk, samen met bewoners, vernieuwende voorzieningen kunt creëren om de wijk mooier te maken en kansen voor bewoners te vergroten.
