Met het programma ‘Een thuis voor iedereen’ slaan overheden en andere partijen de handen ineen om te zorgen voor voldoende huisvesting voor kwetsbare groepen woningzoekenden in 2030. Koploper Groene Metropoolregio Arnhem/Nijmegen ging met de opgave aan de slag en kwam tot een unieke aanpak waarin twee opgaven werden gecombineerd. Wij spraken Bouke Scheerder, regisseur voor huisvesting voor aandachtsgroepen voor de Groene Metropoolregio Arnhem/Nijmegen, over deze aanpak.
Bouke vertelt: “De Groene Metropoolregio Arnhem/Nijmegen houdt zich als woondealregio bezig met de woonvraag van aandachtsgroepen, want wonen gaat ook over mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben. Partijen bogen zich over de vraag: “Hoe kunnen we daar nu een gezamenlijke aanpak voor bedenken?”
“De woondeal werd getekend door achttiengemeenten binnen de Groene Metropoolregio. Met de woondeal willen gemeenten een gezondere woningmarkt realiseren. Dat betekent ook dat je aandacht wil hebben voor mensen die betaalbare woningen met zorg en ondersteuning nodig hebben. En hoe ga je dan met elkaar betaalbare woningen bouwen? Daar heb je afspraken voor nodig en daar leent het programma Een thuis voor iedereen zich natuurlijk uitermate voor, om met elkaar die afspraken te maken en te realiseren.”
“We spraken af eerst een plan van aanpak te maken. Om dat op te stellen moesten we een aantal belangrijke vragen beantwoorden. Met welke onderwerpen gaan we met elkaar aan de slag? Welke resultaten verwachten we? Hoe pakken we het proces aan? Bijvoorbeeld het gesprek over een evenwichtige verdeling van aandachtsgroepen over de regio? Dat is natuurlijk een spannend gesprek en daarmee geen eenvoudig proces. We merkten dat de bestuurders het wel prettig vonden om aan de voorkant met elkaar eerst vast te stellen; “Kunnen we met elkaar tot een plan van aanpak komen?”
“Dat kon gelukkig, hoewel het niet eenvoudig was, omdat het gaat over groepen die over gemeentegrenzen heen gaan, en waarvoor een regionale afstemming noodzakelijk is. Bestuurders en organisaties vragen zich dan af: “Wat moet ik lokaal regelen, en wat moet je regionaal afspreken?” Dat is van tevoren niet duidelijk en deze inhoud en dat proces moet je dus met elkaar gaan verkennen.”
Door alle partijen van tevoren te betrekken, hebben we gewerkt aan commitment en is het gelukt om het plan van aanpak op te stellen met concrete benoemde resultaten en een planning. We hebben beschreven aan welk doel we werken en welke concrete resultaten we willen behalen. Maar ook te benoemen wat we nog niet weten. Dat is ook onderdeel van het koploper zijn. Regionaal willen we bijvoorbeeld een goede verdeling van aandachtsgroepen afspreken om die als bouwsteen aan de lokale woonzorgvisie mee te kunnen geven. Door dit zo uitgebreid te verkennen, kwam er vertrouwen in het proces en een akkoord van de bestuurders.”
“Het unieke aan onze aanpak is dat we eigenlijk twee regionale aanpakken voor aandachtsgroepen samen hebben gevoegd. Namelijk de regionale aanpak van de taskforce wonen en zorg die gericht is op voldoende woonzorgvormen voor ouderen, en de regionale aanpak voor alle aandachtsgroepen onder de naam Een thuis voor iedereen. Wij denken dat de oplossingen die je bedenkt voor de ouderen, prima opschaalbaar zijn voor aandachtsgroepen. Wij geloven dat die twee opgaven elkaar versterken.”
“Wij vonden het heel belangrijk dat er voldoende draagvlak binnen de regio ontstond voor dit traject. Daarom hebben we in onze stuurgroep en in onze projectgroep een brede vertegenwoordiging van gemeenten, woningcorporaties, zorg- en welzijnsorganisaties. Daarbij hebben we ook gezorgd voor een goede vertegenwoordiging over de regio Arnhem als Nijmegen. We hebben ook stakeholdersbijeenkomsten georganiseerd, en dan moet je denken aan bijvoorbeeld een wandelsafari, met bezoeken aan nieuwe bouwprojecten waarin wonen en zorg al zijn gecombineerd. Daarnaast hebben we werkateliers georganiseerd waarin het thema een andere kijk op zorg bijvoorbeeld onderwerp van gesprek is geweest.”
“Ik raad andere gemeenten aan om van het begin af aan vooral in te zetten op een breed draagvlak, en zoveel mogelijk stakeholders van het begin af aan ook te betrekken bij het proces, want gaandeweg het proces heb je daar profijt van.”
“We hebben de huisvestingsopgave van aandachtsgroepen in beeld gebracht door gebruik te maken van de woonbehoefte-onderzoeken die er in de regio zijn uitgevoerd. Daarnaast hebben we van de groepen waar we geen getallen van hebben, de landelijke kengetallen gebruikt. En die hebben we vertaald naar de aantallen die in onze regio passend zijn.”
“We hebben vervolgens een ijktabel opgesteld en een eerste verdeling gemaakt van alle aandachtsgroepen over de regio en per gemeente. Wat betekent dat dan voor jou als gemeente? Per aandachtsgroep is toegelicht hoe de cijfers tot stand zijn gekomen en hoe je de cijfers kan interpreteren. Nadat we de opgave in beeld hadden, zijn we met elkaar het gesprek gaan voeren: Wat zegt dat dan? Welk inzicht geeft ons dat? Waarover moeten we afstemmen? Want als de ene gemeente zegt: “Ik ga iets minder mensen opvangen voor beschermd wonen”, dan heeft dit standpunt natuurlijk gevolgen voor een andere gemeente, die wellicht iets meer moet doen. Dat inzicht wil je met elkaar bespreken, en vervolgens bespreken hoe hiermee om te gaan.”
“Wij zeggen tegen gemeenten: ga vooral door met de lokale woonzorgvisie. Regionaal ontwikkelen we bouwstenen die aansluiten bij de lokale woonzorgvisie. De uitgangspunten en principes van de fair share is eigenlijk een belangrijke bouwsteen voor de woonzorgvisie. Daarnaast denken we aan richtlijnen en goede voorbeelden van (vernieuwende) woonvormen en -initiatieven met zorg en of begeleiding.”
“Een andere bouwsteen die naar voren kwam tijdens stakeholdersbijeenkomsten, is bijvoorbeeld community building. Dat zou een bouwsteen kunnen zijn die terugkomt in een regionale woonzorgvisie, waarin je dan afspreekt met elkaar: Wat verstaan we daaronder? Hoe organiseer je dat? Maar ook: “Hoe financier je dat?”
Processtappen
“We hebben nu de randvoorwaarden in beeld, de organisatie staat, en we hebben de opgave in beeld. Vervolgens gaan we kijken naar welke inzichten ons dat geeft. Dan kunnen we de stap maken naar de uitgangspunten voor de fair share. Welke afspraken horen daar bij? Vervolgens maken we een concrete uitwerking van de uitgangspunten, dus van de bouwstenen eigenlijk. Om uiteindelijk in kwartaal 1 van 2024 een de regionale woonzorgvisie te hebben staan. Wij verwachten dan voor de zomer van 2024 een convenant te kunnen laten ondertekenen waarin we echt concrete afspraken maken met alle partijen. En zo te komen tot ‘Een thuis voor iedereen’.”
Bouke Scheerder, regisseur voor huisvesting voor aandachtsgroepen voor de Groene Metropoolregio Arnhem/Nijmegen.
Het innovatieprogramma Een thuis voor iedereen is een samenwerking van Platform31, de ministeries van BZK, VWS, JenV, SZW, OCW, brancheorganisaties IPO, VNG, Aedes, de G4 en de G40 om de huisvesting voor kwetsbare mensen te verbeteren.
Het ministerie van BZK richtte het Online Kennis- en Expertisecentrum Een thuis voor iedereen (OKEC) in. Dit is een digitaal platform waar alle informatie over wet- en regelgeving, financiële regelingen, expertteams, handreikingen en praktijkvoorbeelden rondom de huisvesting van aandachtsgroepen en ouderen te vinden zijn. Ook vind je hier de laatste activiteiten en ontwikkelingen. Zo worden provincies, gemeenten, woningcorporaties, projectontwikkelaars en maatschappelijke organisaties bij de huisvesting van kwetsbare mensen extra ondersteund.