Buurtverbinders helpen senioren met zorgvraag zelfstandig te wonen

In het zuidoosten van Den Bosch ligt Wij zijn Zuiderschans, een modern en aantrekkelijk wooncomplex dat zich richt op het bevorderen van gemeenschapszin en zorgverlening. Op de begane grond rommelen mensen in hun balkonachtige voortuintje. Voor de ingang zitten wat mensen in een ochtendzonnetje. Het gebouw, dat uit twee verbonden delen bestaat, biedt onderdak aan zowel senioren, als mensen met dementie. Opvallend is de toevoeging van acht appartementen voor buurtverbinders, die een actieve rol spelen in het versterken van de buurtgemeenschap.

Beschermde woonomgeving

De voordeuren voor mensen met dementie komen uit in de beschermde woonomgeving met huiskamers en tuin. De beschermde woonomgeving is verbonden met het ontmoetingsplein met een coffeecorner en een open gezamenlijke keuken. Dit tussengelegen ontmoetingsplein is letterlijk de verbindende factor tussen appartementencomplex, zorggedeelte en de buurt. Strategisch vastgoedmanager Nicole van Lare vertelt dat op woensdag de koffiezetters en spelbegeleiders van Boefjes en Barista’s komen. Ouders met jonge kinderen uit de buurt komen langs voor een goede cappuccino, spelen, beleven en ontmoeten.

Samenwerking en visie

Wij zijn Zuiderschans is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen woningcorporatie Zayaz en zorgorganisatie Van Neynsel. Zij stelden een gezamenlijke visie op met daarin de gedeelde uitgangspunten voor de ontwikkeling van zorgvastgoed, zoals dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig moeten kunnen blijven functioneren, met zoveel mogelijk eigen regie, maar ook dat het vastgoed eenvoudig transformeerbaar is naar andere doelgroepen. “Bijvoorbeeld, de beukmaten van de ontmoetingsruimte van Wij zijn Zuiderschans zijn zo gekozen dat de ruimte kan worden omgebouwd tot appartementen, mocht dat nodig zijn.” Dat zegt Janine van Heertum, maatschappelijk ontwikkelaar van Zayaz. Maar er zijn ook lessen te trekken uit de ontwikkeling van Wij zijn Zuiderschans. Zo is bij de bouw van de seniorenappartementen onvoldoende rekening gehouden met een eventuele toename van de zorgvraag. Weliswaar voldoen de appartementen aan de norm van Woonkeur (certificaat A), maar voor een intensievere zorgvraag zijn de deuren te smal en moeten er – letterlijk – nog drempels worden weggenomen.

De intramurale voorziening die de Zuiderschans eerst was, is afgebroken. Van Neynsel verkocht haar deel aan Zayaz om het gezamenlijk vanuit de kracht van ieders expertise te ontwikkelen. Door de intentie om het complex samen te ontwikkelen werd de samenwerking juist intensiever. Het ontmoetingsplein is onderdeel van het woonconcept, maar past naadloos in de sociale benadering van Van Neynsel. Nog een voorbeeld is de infrastructuur voor de zorgdomotica; die is primair bedoeld voor mensen met dementie, maar ook voorbereid in de appartementen die worden verhuurd door Zayaz. De gezamenlijke tip van Nicole en Janine voor een goede samenwerking is investeren in een ontwikkeling van een gezamenlijke woonzorgvisie. “Dat helpt enorm om beslissingen te nemen in allerlei keuzemomenten die je in het proces tegenkomt”, zegt Van Heertum.

De seniorenappartementen worden verhuurd aan mensen met én zonder zorgvraag. De toewijzing van de woningen voor mensen met zorgvraag verloopt via Van Neynsel. Toewijzing van mensen zonder zorgvraag verloopt via Thuispoort, het portaal waar alle woningcorporaties uit de regio hun aanbod sociale huurwoningen aanbieden. Bij de opstart is met alle kandidaten een gesprek gevoerd waarin zij werden geïnformeerd over de opzet. Het idee is dat mensen elkaar onderling steunen waar dat kan en nodig is. Veel kandidaten vonden dat prima, maar sommigen zeiden dat dit concept niet zo goed bij hen paste en haakten af. Bij potentiële huurders wordt een inkomenscheck gedaan; zij komen alleen in aanmerking als ze onder de sociale huurgrens zitten. Deze inkomenseis vervalt als mensen 10 uur per week (of meer) zorg of ondersteuning nodig hebben. Zo is een gemengde bewonersgroep ontstaan, waarbij ongeveer een kwart tot een derde zorg ontvangt met intensiteit ZZP4 of 5. Deze zorg wordt via vpt of mpt geleverd.

Buurtverbinders

Van de 83 appartementen zijn er acht gereserveerd voor buurtverbinders. Het zijn mensen hebben aangegeven als actieve bewoner bij te willen dragen aan de buurt. Die buurt is Wij zijn Zuiderschans. De buurtverbinders worden geselecteerd en gecoacht door de sociale onderneming Butterfly Effect, die zich inzet voor de ondersteuning van ‘zorgzame gemeenschappen’. De kosten voor de buurtverbinders worden gezamenlijk door Van Neynsel en Zayaz gedragen. In een enquête onder 64 bewoners geven zij een gemiddeld rapportcijfer van 7,73 voor de woontevredenheid in Wij zijn Zuiderschans. Hoewel niet cijfermatig hard te maken is wat het aandeel van de buurtverbinders is in dat mooie rapportcijfer, zijn Van Neynsel en Zayaz “tevreden” over hoe het concept in de praktijk uitpakt.

Sociale benadering

Van Neynsel adopteerde de ‘sociale benadering dementie’ van Anne-Mei The. Van Neynsel heeft hier al sinds 2018 ervaring mee, maar vooral in de ambulante zorg. Van Neynsel paste samen met Tao of Care, het bedrijf van Anne-Mei The, deze benadering aan aan de zorgsetting van Wij zijn Zuiderschans. De sociale benadering is terug te zien in alle werkprocessen en protocollen.

Het idee van de sociale benadering is niet te focussen op de ziekte, de veiligheid en/of medicatie, maar op het aanspreken van autonomie, participatie en zelfstandigheid waar dat kan. Welzijn en kwaliteit van leven zijn centrale begrippen. Het past in deze benadering om binnen- en buitenwereld met elkaar te verbinden, het eigen netwerk en eigen kracht en belangstelling aan te spreken. Bovendien geeft deze benadering ruimte om, bij uitstek voor de doelgroep mensen met dementie, personeel aan te nemen dat niet per se een zorgkwalificatie heeft. Er werken bijvoorbeeld mensen die zijn geworven uit de hospitalitysector, en zij stellen de mens centraal. In het begin was er nog wel wat verloop onder het personeel, maar het bestand heeft zich gestabiliseerd en de verzuimcijfers zijn relatief laag.

Technologie en veiligheid

De zorgdomotica zijn behulpzaam bij het vormgeven van de sociale benadering en nemen zorgwerk uit handen. De studio’s hebben tablets voor videobellen en zijn uitgerust met sensoren waardoor bijvoorbeeld kan worden opgemerkt hoe vaak iemand ’s nachts uit bed komt en uit bed blijft. Ook in de zelfstandige appartementen zijn zorgdomotica voorbereid. Verder werken ze met leefcirkeltechnologie: bewoners dragen polsbandjes waarmee deuren eventueel gesloten kunnen blijven. Afhankelijk van de toestand of situatie van de bewoners kan de toegang tot de buitenwereld worden vergroot of beperkt. Iemand die neiging heeft tot dwalen kan bijvoorbeeld niet zonder begeleiding naar buiten, en voor iemand die recent is gevallen is het soms ook beter om tijdelijk de actieradius te beperken.

Alle studio’s en appartementen zijn aangesloten op een brandmeldinstallatie (BMI). Van Neynsel verzorgt de opvolging van een brandalarm. Daartoe worden medewerkers opgeleid tot bedrijfshulpverleners (BHV).

De 44 zorgstudio’s worden gefinancierd vanuit de Wlz en zijn qua financiering ‘intramurale zorg’, en dus formeel geen ‘geclusterde zorgwoningen voor ouderen’. Van Lare vindt desondanks de vergelijking met ‘klassieke verpleeghuiszorg’ mank gaan. De sociale benadering van dementie en de verbinding van verschillende doelgroepen via het ontmoetingsplein zorgen ervoor dat Wij zijn Zuiderschans een fijne woon- en ontmoetingsplek is waar mensen naar elkaar omzien.