Bouwen aan gelijke kansen voor regio’s: twaalf tips van experts

Henri de Groot (Vrije Universiteit)

1. Maak politieke afwegingen en verbind thema’s. “Het is essentieel om politieke keuzes te maken over hoe we omgaan met hedendaagse uitdagingen in het land in brede zin, en in regio’s in het bijzonder. Door het slim te organiseren kun je doelen dichter bij elkaar brengen. Maar het blijft een afruil tussen verschillende dimensies van brede welvaart, want je kunt niet alles tegelijk en overal realiseren.”
2. Houd rekening met regionale verschillen. “Elke regio heeft unieke uitdagingen én sterke punten waar zij hun ontwikkelingsstrategie op kunnen bepalen. Het rapport Elke regio telt Raad voor de leefomgeving en infrastructuur, Raad voor het Openbaar Bestuur, Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (2023). Elke regio telt! Een nieuwe aanpak van verschillen tussen regio’s. Den Haag. https://www.elkeregiotelt.nl/publicaties/rapporten/2023/03/27/adviesrapport-rli-rob-rvs-elke-regio-telt 1 had daarom ‘Elke regio knelt anders’ moeten heten. De huidige titel heeft als risico dat het rapport onbedoeld polariserend gaat werken tussen de Randstad en de rest van Nederland.”
3. Erken de grenzen van het groeimodel en transities. “Het groeimodel van de afgelopen decennia heeft ons land veel gebracht, maar staat op een kantelpunt. We staan nu voor grote transities en scherpe keuzes. De overheid moet deze uitdagingen niet als crises bestempelen, maar als kansen voor slimme beleidsvorming. Brede welvaart biedt een hulpmiddel om het proces daarnaartoe te ondersteunen.”

Bekijk de presentatie van Henri de Groot (Vrije Universiteit)

Aleid Brouwer (Rijksuniversiteit Groningen en CMO-Stamm)

1. Houd rekening met de regionale context van brede welvaart. “Het bruto binnenlands product (bbp) geeft geen duidelijk beeld van regionale behoeften. Het is belangrijk om brede welvaart in een regionale context te plaatsen door met mensen in gesprek te gaan. Mensen betrekken het begrip goed op hun eigen leven en omgeving.”
2. Betrek inwoners bij de besluitvorming. “Panels en gesprekken met inwoners zijn een waardevolle aanvulling op andere instrumenten voor overheden om beslissingen te nemen. Ze helpen om de percepties en behoeften van de bevolking beter te begrijpen.”
3. Breng de perceptie van inwoners in kaart. “Hoewel de fysieke bereikbaarheid in sommige regio’s afneemt, blijft de perceptie van bereikbaarheid stabiel. Dit toont aan dat mensen verschillende standaarden hebben in verschillende regio’s. Daarom is het van belang dat in elke regio bewoners worden betrokken bij de monitoring en beleidsvorming.”

Bekijk de presentatie van Aleid Brouwer (Rijksuniversiteit Groningen en CMO-Stamm)

Tialda Haartsen (Rijksuniversiteit Groningen)

1. Versterk gemeenschapsgevoel en voorzieningen. “Voorzieningen spelen een cruciale rol in het gemeenschapsgevoel, vooral in plattelandsgebieden. Het verschralen van voorzieningen betekent ook het wegvallen een plek waar de dorpsgemeenschap beleefd en geleefd wordt. Dat ondergraaft het zelforganiserende vermogen, waardoor er veel druk komt te liggen op gemeenschappen.”
2. Houd rekening met ruimtelijke ongelijkheid. “Hoewel het leunen op burgerinitiatieven veel positieve aspecten heeft, leidt het ook tot ruimtelijke ongelijkheid. Niet elke gemeenschap heeft immers hetzelfde zelforganiserend vermogen. Ook financieringsmogelijkheden liggen niet voor alle initiatieven binnen bereik. Regio’s hanteren verschillende investeringslogica’s, en ook Rijksinvesteringsbeleid draagt niet altijd bij aan het verminderen van regionale ongelijkheid. Zie het position paper van Tialda Haartsen wat zij schreef in het kader van de ronde tafel regiodeals: https://www.tweedekamer.nl/debat_en_vergadering/commissievergaderingen/details?id=2024A02481 2
3. Investeer in basisvoorzieningen. “Het is belangrijk voor overheden om basisvoorzieningen, zoals onderwijs en gezondheidszorg te waarborgen, vooral in kwetsbare gebieden. Dit kan zorgen wegnemen bij gemeenschappen en actieve bewoners kunnen zich dan richten op activiteiten die wel bij inwoners horen te liggen.”

Bekijk de presentatie van Tialda Haartsen (Rijksuniversiteit Groningen)

Maarten Koreman (Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen)

1. Betrek gemeenschappen. “Het betrekken van gemeenschappen bij beleidsvorming is cruciaal. Actieve inwoners kunnen waardevolle inzichten en oplossingen bieden, en hun betrokkenheid kan de effectiviteit van beleid vergroten.”
2. Investeer in gemeenschapskracht. “Publieke investeringen zouden meer gericht moeten zijn op de organisatiegraad van gemeenschappen in plaats van alleen op fysieke infrastructuur. Dit versterkt de sociale cohesie en het zelforganiserend vermogen van gemeenschappen.”
3. Maak regelingen toegankelijk. “Het vereenvoudigen van regelingen en systematiek kan gemeenschappen helpen om zich beter te organiseren en hun doelen te bereiken. Vaak blijkt dat regelingen ineens wél kunnen werken als burgers zich door de mazen van het systeem weten te navigeren. Dat kan eerlijker.”

Bekijk de presentatie van Maarten Koreman (Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen)