Apenheul: een zintuigelijke ervaring voor mensen met een beperking

Nederland kent ruim twee miljoen mensen met een visuele, auditieve, lichamelijke of verstandelijke beperking, psychische kwetsbaarheid of een chronische ziekte. Velen van hen kunnen niet (voldoende) meedoen aan het maatschappelijk leven. Zoals het bezoeken van een attractiepark of een dierentuin. In een ‘inclusiepact’ werkt de Apenheul samen met (lokale) partners aan een grotere toegankelijkheid van het park. Geleerde lessen vormen straks de bouwstenen voor een standaardaanpak voor andere dierentuinen.

Wensen en behoeften centraal van mensen met een beperking

Karin Stiksma van Joint Projects begeleidde de aanpak in de Apenheul. “Onze aanpak begint met een open dialoog met bezoekers die beperkingen hebben. Hun wensen en behoeften stellen we centraal, met de nadruk op plezier en de menselijke beleving. In onze aanpak werken we nauw samen met ons ‘rebellenteam’. Een divers gezelschap van mensen met verschillende vormen van beperking die er graag op uit gaan. Samen bekijken we elke stap in de ‘klantreis,’ zowel vóór, tijdens als na het bezoek. Op basis van hun ervaringen kunnen we concrete en praktische aanpassingen aanbrengen.”

De betrokken rebellen gaven aan dat het vooral belangrijk is dat ‘ze net als andere bezoekers gehoord worden. Karin: “Niet alles kan als het gaat om toegankelijkheid. En sommige behoeften staan ook tegenover elkaar. Bijvoorbeeld wel geluid of geen geluid. Maar de dingen die wel kunnen pakken we zo snel mogelijk aan. Denk aan zitjes bij de speelplaats. Of het weghalen van grint bij de parkeerplaats. En we houden ook de (sociale) media en reviews in de gaten om te zien of onze aanpassingen (de juiste) impact hebben. Het gaat er dus om dat je nadenkt over alternatieven, anders leert te kijken en denken, mensen echt ziet. Dat is een belangrijke boodschap aan directies en in trainingen voor het personeel en de vrijwilligers  van de Apenheul.”

Lessen uit dit inclusiepact

1. Op de agenda: zorg dat je steeds deelt waar je mee bezig bent, mensen enthousiasmeert. Geef de betrokkenen de gelegenheid hun eigen verhaal te vertellen
2. Inzet ervaringsdeskundigen: optrekken met mensen om wie het gaat blijkt essentieel gedurende het hele proces om een inclusieve beleving te ontwerpen en te realiseren. Hun inbreng is nodig om praktische verbeteringen te doen en gaat verder dan alleen basisvoorzieningen.
3. Interne betrokkenheid: het betrekken en toerusten van medewerkers, vrijwilligers en management is essentieel om draagvlak te creëren en bewustwording te bevorderen. Het combineren van interne kennis (zoals hier van de locatie) met externe expertise en netwerken is cruciaal voor het succes van een inclusiepact.
4.  Extern netwerk: zorg ervoor dat stakeholders aansluiten bij de aanpak. Het opzetten van een netwerk/community rondom een locatie kan een positief effect hebben en zorgen voor brede, blijvende betrokkenheid.
5. Implementatie: het kost tijd om een inclusiepact tot stand te brengen. Er zijn gemiddeld twaalf contactmomenten nodig om partijen mee te krijgen. Ook is tijd nodig voor de implementatie van verbeteringen. Het is belangrijk om één coördinator/projectleider aan te stellen en te beschikken over rapportages en plannen van aanpak die praktisch en actiegericht zijn. Het budgetteren van toegankelijkheidsverbeteringen in de financiële cyclus is een belangrijke voorwaarde voor de realisatie..
6. Meerjarige aanpak: een samenwerkende, community-georiënteerde, en meerjarige aanpak is cruciaal om inclusie en toegankelijkheid duurzaam te verankeren in de organisatie en te voorkomen dat het een eenmalig project blijft. Samenwerking met diverse partijen en ondersteuning van overheden en fondsen is noodzakelijk om toegankelijkheid te bevorderen.

Brede aanpak voor toegankelijke dierentuinen

In de aanpak werkt de Apenheul samen met de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen om de geleerde lessen, handige modellen en praktische oplossingen breder toe te passen. “In het pact zijn we daarom ook bezig met het ontwikkelen van een opschalingsmodel. Karin: We kijken hoe we de opgedane kennis goed toegankelijk kunnen maken voor andere partijen. Zo zijn we bezig met een kennisbank, en delen we regelmatig onze kennis en inzichten in sessies op locatie. Ook kijken we naar de mogelijkheden voor gezamenlijke investeringen of financieringsmogelijkheden. Op die manier werken we nog intensiever samen aan toegankelijke en inclusieve dierentuinen.”

Meer lezen

• Rebellenteam bezoekt de Apenheul(video)
• De voedersessie (video)
• Intervisie met VWS in Apenheul (video)
• JointProjects (website)