Ervaringsdeskundige armoede: “Laat je vooroordelen thuis”
Op het eerste gezicht financieel voordelige besluiten, zoals de aanschaf van zonnepanelen, liggen voor mensen in armoede niet voor de hand.
5 december 2022
Ambtenaren zijn niet arm genoeg
In Nederland leven honderdduizenden huishoudens in energiearmoede. Gemeenten zien dit vooral als een probleem voor het sociaal domein, maar eigenlijk raakt dit aan veel meer. Neem de energietransitie: met 2030 in zicht moet er worden versneld en opgeschaald, wat betekent dat ook kwetsbare bewoners moeten worden betrokken. Dit lukt niet vanachter je bureau in het gemeentehuis; je moet bij de keukentafel aanschuiven en de bewoner in de ogen kijken.
We moeten de energietransitie niet nog ingewikkelder maken dan die al is. Maar je kunt het belang van het feit dat 600.000 huishoudens in energiearmoede leven niet negeren. Wat is dan de beste aanpak? Bewoners met een krappe beurs een lening aanbieden om zonnepanelen te installeren? Dat zullen ze afwijzen. Een onvoorwaardelijk geldbedrag, dan? Dat nemen ze ook niet aan. Want wat als ze het op een gegeven moment toch moeten terugbetalen? De schrik van het toeslagenschandaal zit diep, en heeft gezorgd voor een sterk wantrouwen jegens de overheid.
Riane Kuzee-Hogeveen, ervaringsdeskundige op het gebied van armoede, was in een eerder interview met Platform31 duidelijk: mensen in armoede hebben wel wat anders aan hun hoofd dan zich om het klimaat te bekommeren. En als er dan ook nog moet worden geleend om de woning te verduurzamen, gaat de deur onmiddellijk dicht. Hoe aantrekkelijk de regeling ook is, het opgeven van autonomie is voor mensen in armoede onoverkomelijk en een risico dat ze niet wil aangaan.
Laat je vooroordelen thuis
Het is als gemeenteambtenaar die waarschijnlijk niet in armoede leeft, makkelijk om je eigen denkbeelden over leningen en risico’s op de buitenwereld te projecteren, maar het is een feit dat mensen in armoede letterlijk anders over geld denken dan mensen die genoeg te makken hebben. Volgens Riane moeten gemeenten dan ook hun vooroordelen thuis laten wanneer ze het gesprek aangaan met mensen in armoede. Ze moeten leren luisteren, bij mensen thuis aan de keukentafel.
‘Luisteren? Aan de keukentafel? Maar daar heb ik helemaal geen tijd voor!’, roept de ambtenaar uit. Inderdaad, er komt tegenwoordig heel veel op gemeenten af. Ze moeten niet langer ‘alleen’ het lokale reilen en zeilen beheren, maar ook regie voeren op grote vraagstukken als de energievoorziening. En dat terwijl de arbeidsmarkt piept en kraakt door tekorten. Maar een energietransitie die continu struikelt over onbegrip en wantrouwen tussen bewoners en de gemeente kost uiteindelijk nóg meer tijd.
Op ooghoogte
Ambtenaren lijken niet ‘arm genoeg’; ze moeten moeite doen om zich helemaal in te leven in de bewoner die ze juist willen betrekken bij het bestrijden van de klimaatcrisis. Ik bedoel natuurlijk niet dat ze minder zouden moeten verdienen; gemeenteambtenaren verdienen wat mij betreft te weinig wanneer je stilstaat bij de loodzware en cruciale rol die zij spelen in het vormgeven van de toekomstige leefomgeving van alle Nederlanders.
Zouden we daar niet met elkaar over in gesprek moeten gaan? Een energietransitie vanuit de menselijke maat, met persoonlijk contact en vertrouwen in elkaar. Gedaan door mensen die daar tijd voor hebben. Aan het salaris kan ik niets doen, maar ik kan wel helpen met het trainen van ambtenaren en corporatiemedewerkers om de bewoner op ooghoogte te benaderen.
In 2023 zijn er vier masterclasses Energietransitie, armoede & gedrag – de eerstvolgende op 1 juni in Bergen op Zoom. Ook Riane is daarbij. Zie ik je daar?