Verdichten én vergroenen: hoe kan het omgevingsprogramma helpen?

Zeven vergroeningsopgaven

Tijdens de eerste bijeenkomst van de leerkring, schetsten de deelnemende gemeenten hun aanpak en belangrijkste vraagstukken.

Amersfoort

Om de woningnood tegen te gaan voegt Amersfoort tot 2030 duizend per jaar toe, waarvan tachtig procent binnenstedelijk. Groen is één van de ontwikkelopgaven in de omgevingsvisie, maar hoe kun je vergroenen in een verdichtende stad? In Amersfoort is er beleid voor groen, maar vooralsnog vooral gericht op biodiversiteit en klimaatadaptatie. De gemeente wil weten wat het omgevingsprogramma kan betekenen bij de ontwikkeling van een integrale aanpak van de vergroening van de stad.

Amsterdam

In 2020 maakte de gemeente Amsterdam een groenvisie om alle groenwaarden bij elkaar te brengen. Hiermee wil de gemeente een samenhangend netwerk op alle schaalniveaus ontwikkelen, dat bijdraagt aan ecologie, klimaatadaptatie, gezondheid en sociaal welzijn. Daarnaast leidde een toetskaart tot de hoofdstructuur groenbeleid. De gemeente wil radicaal vergroenen. Is rigoureus vergroenen ruimtelijk mogelijk en is het omgevingsprogramma hiervoor een geschikt instrument?

Dordrecht

Dordrecht heeft net als veel steden te maken met stedelijke verdichting. De gemeente heeft de ambitie om groen tot aan de voordeur te brengen. Het speerpunt is de groenblauwe stad met oog op klimaatadaptatie, biodiversiteit en de gezonde leefomgeving. De gemeente verankerde dit in de omgevingsvisie. Er is een groenblauw programma in concept, dat wacht op goedkeuring van de nieuwe gemeenteraad. Vooruitkijkend naar het programma groene gezonde leefomgeving staat de combinatie van fysiek en sociaal welzijn centraal. In de leerkring stelt Dordrecht twee vragen centraal: hoe kan je zelf een groenblauw omgevingsprogramma opbouwen en hoe kun je vooruitlopend op het omgevingsplan ruimte voor groen reserveren in de ruimte?

Eindhoven

Eindhoven zette in haar omgevingsvisie sterk in op groen, klimaat en water. De gemeente wil een groene ring rondom het centrum realiseren, zoals in het groenplan centrum Eindhoven is vastgelegd. Eindhoven hoopt dit plan met het omgevingsprogramma te borgen. Verdichting moet bijdragen aan de vergroening: elke woning moet acht m2 groen toevoegen. De vraag nu is of het omgevingsprogramma hierbij geschikt is.

Leiden

Leiden werkt al vier jaar aan de voorbereidingen: de omgevingsvisie 2.0 en de milieueffectrapportage zijn er al. Ook de concrete gebiedsuitwerkingen zijn vastgesteld. De gemeente ontwikkelde een integrale kaart op basis van vier raamwerken: groenblauw, mobiliteit, bodem en aantrekkelijk vestigingsklimaat. Het groenblauwe raamwerk moet het mogelijk maken voor bewoners om vanuit huis binnen een bepaalde afstand bij groen te komen. Een mooi voorbeeld hiervan is het singelpark rondom de binnenstad. Voor de omliggende wijken wil de gemeente iets soortgelijks realiseren, zodat meer wijken hierop kunnen aansluiten. In de leerkring wil Leiden zich richten op de maatregelen en concrete acties die nodig zijn om tot een groenblauw raamwerk te komen. Ook wil de gemeente weten hoe het omgevingsprogramma hierbij kan helpen. Daarnaast verkent de gemeente hoe het bestuurlijk en politiek proces van het omgevingsprogramma eruit komt te zien – met het oog op integraler en sneller werken – als onduidelijk is wie het bevoegd gezag is.

Renkum

De gemeente Renkum heeft gemiddeld 66m2 groen per woning en kampt dus met een ander vraagstuk, namelijk het nieuwe instrumentarium. De bestaande plannen gelden tot 2027. In de leerkring verkent Renkum wat er precies verandert met de Omgevingswet en hoe het omgevingsprogramma voor verbetering kan zorgen, zeker nu moet worden gelet op monitoring en evaluatie.

Tilburg

Tilburg heeft al sinds 2015 een omgevingsvisie. De thema’s die hierin zijn uitgewerkt zijn voor 80 procent Omgevingswet-proof. Het groenbeleid dat hierin is opgenomen bestaat uit een puntensysteem voor natuur- en groeninclusief bouwen. Het is momenteel lastig om dit juridisch te borgen. In 2020 maakte de gemeente een stadsnatuurkaart met de ecologische structuren. Dit helpt om vaste maatvoering te hanteren door de hele stad. In de leerkring verkent Tilburg de juridische borging via het omgevingsprogramma: kan het programma worden aangemerkt als beleidsregel? Wat zijn de voor- en nadelen afgezet tegen de andere instrumenten van de Omgevingswet?