Community of practice: integrale verstedelijking

De verstedelijkingsopgave blijft onverminderd actueel en hoog op de agenda staan. G40-steden zien een forse groei- en realisatieopgave op zich afkomen. De druk op de ruimte neemt de komende jaren verder toe. En daarmee de complexiteit om alle ruimteclaims (regionaal) in te passen. Steden staan voor keuzes die ze domeinoverstijgend moeten maken én realiseren. Er is ruimte nodig voor wonen, werken én een gezonde leefomgeving. In deze community of practice (CoP) onderzoeken we met G40-gemeenten hoe je verstedelijking integraal kunt aanvliegen en organiseren. Van het formuleren van concrete ambities in de omgevingsvisie tot het uitvoeren ervan in omgevingsprogramma’s. Door krachten te bundelen en kennis en ervaringen uit te wisselen, kunnen G40-steden elkaar inspireren en samen handvatten en aanpakken ontwikkelen waarmee ze integrale verstedelijking verder kunnen helpen.

Ruimtelijke puzzel

De ruimtelijke puzzel is voor veel steden complex. Sociale en economische vraagstukken stapelen zich op. Tegelijkertijd zijn er beperkingen: door de sterkere aandacht voor bodem en water minder financiële middelen, netcongestie en stikstofruimte. Gemeenten hebben in hun omgevingsvisie vaak de ruimtelijke opgave wel in beeld, maar ze maken nog weinig echte keuzes. Bij de uitwerking van gebiedsplannen, omgevingsprogramma’s of specifieke gebiedsontwikkelingen komen gemeenten daardoor in de knel; ze kunnen in de praktijk niet alle ambities uit de omgevingsvisie realiseren.

Dat zorgt bij G40-gemeenten voor tal van organisatorische vragen. Hoe zorg je ervoor dat al die ruimteclaims samenkomen en ingepast worden en dat (schijnbaar) tegengestelde belangen zorgvuldig en juist afgewogen worden? Hoe pak je dit procesmatig en inhoudelijk aan, zijn er al goede praktijkvoorbeelden? Welke verstedelijkingstrategieën gericht op slim/efficiënt ruimtegebruik zijn er al? Hoe kun je de uitvoering goed betrekken bij afwegingen? En wat als het niet past bij de uitvoering? Hoe zorg je dan dat de ruimtelijke doelen binnen de programma’s alsnog gerealiseerd worden?

Wat gaan we doen?

In deze Community of Practice gaan we samen met G40-koploper-gemeenten aan de slag met het integrale verstedelijkingsvraagstuk:

• We behandelen ingebrachte casussen en praktijkvoorbeelden.
• We gaan met elkaar op zoek naar onderliggende succesfactoren en de organisatorische aspecten van geslaagde integrale oplossingen.
• We beschrijven ‘best practices’ en verbetersuggesties.

Dit alles bundelen we gaandeweg in een kennisproduct dat G40-steden inspireert en op weg helpt bij het domeinoverstijgend organiseren en realiseren van hun verstedelijkingsopgave. We hebben hierbij oog voor de verschillen die er zijn, bijvoorbeeld tussen de Randstad en de Banstad, qua opgave (in aantallen) en schaalsprong.

Voor wie?

De community of practice is bedoeld voor strategen en gebiedsmanagers/-ontwikkelaars van G40-steden die bezig zijn met het verbinden en inpassen van de ruimtelijke opgaven vanuit verschillende domeinen (en/of zelf actief zijn binnen de domeinen economie, wonen of ruimte).

Wat levert deelname jou op?

• Door krachtenbundeling met koploper-gemeenten help je je eigen aanpak verder.
• Inspiratie door praktijkvoorbeelden en vernieuwende integrale verstedelijkingsoplossingen van andere (G40-)steden.
• Mogelijkheid om ervaringen uit te wisselen met collega-gemeenten.
• Je werkt mee aan de ontwikkeling van handvatten die andere G40-steden verder helpen.

Programma

We starten de CoP in 2025 met drie bijeenkomsten. Mogelijk volgen er in 2026 nog een of twee sessies. Tijdens de eerste bijeenkomst bespreken we praktijkvoorbeelden en bakenen we gezamenlijk de scope van de vraagstukken en onderwerpen voor de rest van de bijeenkomsten af.

Denk bijvoorbeeld aan (een van) de volgende onderwerpen:

• Wat is er nodig om een realistische omgevingsvisie op te stellen en aan de voorkant scherpe keuzes te maken? Hoe en wanneer betrek je de uitvoering? Hoe te handelen als iets ‘niet’ past bij de realisatie? Hoe behoud je flexibiliteit, maar realiseer je wel de programmadoelen?
• Wat levert sociaal-ruimtelijk programmeren op (qua gezonde leefomgeving)? Hoe zorg je ervoor dat het sociaal domein vooraf en tijdens de realisatie goed betrokken is bij de ruimtelijke ontwikkeling?
• Wat vraagt domeinoverstijgend aan verstedelijking werken qua bedrijfscultuur en leiderschap? Hoe zorg je voor integrale besluitvorming?
• Uitwisselen van ervaringen met het inzetten van nieuwe ruimtebesparende verstedelijkingsstrategieën, zoals bijvoorbeeld het beter benutten van de bestaande voorraad van woon- en bedrijfsruimte en/of spreiden van aandachtsgroepen. Wordt dat de nieuwe norm? Wat vraagt dat van de organisatie (als die sectoraal georganiseerd is)?
• Hoe zorg je voor een goede woon-werkbalans en voldoende betaalbare bedrijfsruimte en maatschappelijke voorzieningen? Hoe kom je met investeerders tot een gezamenlijke uitvoering en investeringen?

Locatie