Verdichten door miskend groen
Dat er in kwetsbare wijken gemiddeld minder en minder kwalitatief groen is komt vaak doordat hier met kleinere budgetten is gewerkt in de planvorming dan in luxere woonmilieus legt Snep uit. “En bij het ontwerpen van de wijk en exploitatieplannen kijken professionals met een smallere blik.” De focus ligt daar volgens hem vaker op aantallen woningen en de betaalbaarheid van woningen en het plan. Daarnaast lijkt het erop dat veel inwoners zonder HBO- of WO-opleiding zich soms minder bewust zijn van de voordelen van groen. En zelfs vaker negatief staan tegenover vergroening. Voor hen wegen de nadelen van groen, bijvoorbeeld de ervaren overlast van bladafval en onderhoud, vaak zwaarder.
De tuinsteden zijn een uitzondering op de stelregel dat in kwetsbare wijken minder groen aanwezig is. “Deze wijken werden 100 jaar geleden ruim opgezet met veel groen”, vertelt Snep. “Maar de kennis was nog niet zo ver als nu. Er is toen dus vooral niet-functioneel groen aangelegd. De baten daarvan zijn niet optimaal.” Daarom worden tuinsteden steeds meer gezien als geschikte plekken om te verdichten. Daar is nu eenmaal ruimte en veel – miskend – groen.
Verouderde rekensommen
In veel meer wijken dan in de tuinsteden is volgens Snep het groen van vrij lage kwaliteit. “Veel groen is aangelegd met een besparingsbril, om bijvoorbeeld kosten voor beheer beperkt te houden.” Als er minder ruimte voor groen overblijft na verdichting, dan hoeft dat daarom niet per se minder kwaliteit te betekenen. Als je op de helft van het huidige oppervlak hoogwaardig groen creëert, kun je nog steeds evenveel of zelfs meer baten uit dat groen halen. “Maar pas op dat je niet het kind met het badwater weggooit door te veel groen op te offeren”, waarschuwt Snep.
In veel gevallen is het gebrek aan groen en de kwaliteit van het groen een resultaat van een rekensom. De opgaven stapelen zich op en er moeten altijd lastige besluiten worden genomen om binnen budget te blijven. Geregeld gebruiken beslissers bij keuzes over vastgoed en ruimte verouderde rekenmodellen om de kosten en baten van groen en het beheer ervan te bepalen. Zo worden veel lange termijn-baten van het groen niet meegerekend, constateert Snep. “Dan heb je een onvolledig financieel plaatje. Een boom groeit langzaam en bereikt pas na decennia zijn maximale positieve effecten.” De baten van de investering in het groen komen dus ook niet direct terug bij de ontwikkelaar. Snep pleit daarom voor vereveningsinstrumenten waarmee je de waarde van groen op de lange termijn kunt meerekenen.
Evidence based werken aan kwaliteit van groen
Wanneer je een bestaande wijk verdicht, verklein je het aantal vierkant meters groen. Terwijl het aantal mensen, en dus óók de behoefte aan groen, groeit. Dat laatste wordt te vaak vergeten volgens Snep. “Slechts in sommige gemeenten neemt men dat mee. In Utrecht, en in sommige gevallen ook in Amsterdam, is bepaald dat voor elke nieuwe inwoner een bepaald aantal vierkante meters groen moet komen. Als je die ruimte niet hebt, dan moet je het slim ontwerpen. Functioneel én kwalitatief hoogwaardig groen is dan nodig. Dat mag dan ook wat meer kosten.”
Veelal ontbreekt het professionals aan kennis om groen echt hoogwaardig in te richten. “Partijen denken vaak dat zolang ze ‘iets met groen’ in de plannen verwerken, de baten dan vanzelf ontstaan. Ik kom veel ontwerpen tegen waarbij de impact van het groen veel minder is dan de stedenbouwers of opdrachtgevers denken. Ontwerpen staan soms bol van onjuiste aannames en inschattingen. Dat kan veel beter.” Er is volgens Snep daarom meer aandacht nodig voor de kennis over hoe groen echt waarde toevoegt voor mens en natuur. En die kennis is voorhanden. Evidence based design kan de ontwerpwereld volgens Snep helpen ontwerpprincipes in te zetten op basis van beschikbare wetenschappelijke kennis. En overheden kunnen die principes gebruiken om plannen te beoordelen.
Een logische rol voor corporaties
Snep wil met zijn onderzoek ook woningcorporaties helpen de slag te maken om hun bezit en de omgeving te vergroenen. Snep en zijn collega’s hebben onder andere een handreiking voor corporaties gepubliceerd.
“De meeste woningcorporaties zijn nog altijd meer met hun wettelijke verplichtingen en hun eigen bezit in de wijk bezig”, geeft Snep aan. “Een groeiende groep corporaties maakt inmiddels echter de omslag. Dikwijls vormen verplichtingen rondom klimaatadaptatie voor hen de aanleiding om in groen en natuur te willen investeren. En gezondheidsambities wegen ook steeds meer mee.”
Volgens Snep is het heel logisch dat corporaties hiermee aan de slag gaan. “Ze zijn langdurig aan de omgeving gebonden en ondervinden dus ook over vele jaren de baten van het groen. Ze willen ook dat hun woningvoorraad op de lange termijn verhuurbaar blijft, en zoeken een oplossing voor vocht- en hitteproblematiek en energiebesparing. Investeren in kwalitatief groen is voor corporaties dus ook in financiële zin een slimme zet.”
Voorkom de probleemwijken van morgen
Er zijn tienduizenden professionals bezig om vanuit de markt en overheid woningen te realiseren. “Zij zijn bezig met bouwen, bouwen, bouwen”, vertelt Snep. “Slechts een klein aantal denkt daarbij na over groen en natuur in de stad.” Voor Snep begint zijn missie dus bij het vergroten van het bewustzijn en kennis van al die professionals. “We moeten mensen opleiden en handvatten met hen delen. Handvatten zoals de normen die in het GIOS-beleid (Groen in en om de stad
) zijn opgenomen.” Als je professionals niet goed meeneemt in het belang van natuur in de stad, heeft dat grote consequenties in de toekomst, aldus Snep. “Anders zijn we bezig met het creëren van de probleemwijken van morgen.”