Bijstandsgerechtigden en statushouders helpen bij aanpak energiearmoede

Uit de halfjaarlijkse energiearmoede monitor van TNO blijkt dat de wijken en dorpen waar de energiearmoede het hoogst is veelal in gemeenten aan de randen van het land liggen. Platform31 ging na of er in dergelijke wijken en dorpen specifiek beleid wordt gevoerd.

In de gemeente Bergen op Zoom komt energiearmoede het meest voor in Bergen op Zoom-Oost (bestaande uit de wijken Gageldonk en Warande). Over de aanpak in deze wijk spraken we met Bram Ligtenberg, Lex van Heugten en Jeroen Jongerius, allen werkzaam bij de gemeente Bergen op Zoom.

Wijkspecifieke aanpak

De gemeente Bergen op Zoom is in december vorig jaar van start gegaan met een energiearmoede aanpak. Daar werd binnen de gemeente al een tijdje over gesproken maar het kreeg daadwerkelijk vorm toen medewerkers van de afdelingen maatschappelijke ontwikkeling, inkomen en duurzaamheid elkaar wisten te vinden. De gemeente koos voor een wijkspecifieke aanpak wat in de praktijk betekent dat de wijk Bergen op Zoom-Oost, waar de energiearmoede het hoogst is, centraal staat. Dat de energiearmoede daar het hoogst is, was geen verrassing. “In Bergen op Zoom-Oost bevinden de woningen zich met de laagste WOZ-waarden én de laagste energielabels. De wijk kent veel woningen die in de jaren ’50, ’60 en ’70 zijn gebouwd. De wijk kent tevens veel corporatiewoningen. Gelukkig is de woningcorporatie actief op het terrein van verduurzaming en is een groot deel van de corporatiewoningen al aangepast door middel van isolatie, beter glas en groene daken. Er is veel gespikkeld bezit, die moeten we nog apart bereiken.”

De uitvoering van de energiearmoede-aanpak is via een Europees aanbestedingstraject gegund aan het regionaal energieloket (REL). Zij ontzorgen de gemeenten in het verduurzamen van 600 woningen. De beschikbare middelen komen uit de SPUK energiearmoede. De helft van die middelen gaat naar de verduurzaming van de 600 woningen. De andere helft gaat naar de aanleg van zonnepanelen op een flat in dezelfde wijk, wat leidt tot een lagere energierekening voor de bewoners.

Verduurzamen, activeren en signaleren

De aanpak in Bergen op Zoom-Oost bestaat uit drie onderdelen: verduurzamen, activeren en signaleren.

Het verduurzamingsdeel komt erop neer dat een klusteam gratis kleine energiebesparende maatregelen als tochtstrippen, ledverlichting en waterbesparende douchekoppen bij mensen thuis installeert. Dat vindt vooral plaats in de huizen met een lage WOZ-waarde en een laag energielabel zodat daar de energiekosten omlaag worden gebracht.

Het klusteam bestaat uit één vaste werknemer/begeleider (een ‘energiefixer’) vanuit het regionaal energieloket. De energiefixer wordt ondersteund door een aantal inwoners met een afstand tot de arbeidsmarkt, zoals bijstandsgerechtigden en statushouders. Zij doen op deze manier werkervaring op voor een periode van maximaal 20 weken met behoud van uitkering. Na de 20 weken bestaat er bij goed functioneren een kans dat zij in dienst komen van het regionale energieloket. Dat is het activeringsdeel.

Omdat het klusteam achter de voordeur komt, voert de vaste werknemer/begeleider van het klusteam ook een breder gesprek met de inwoners om zo na te gaan of er eventuele problemen spelen op andere leefgebieden. Indien dat zo is kunnen deze inwoners naar de juiste instanties worden doorverwezen voor verdere ondersteuning. Dat is de signaleringsfunctie van de energiearmoede-aanpak.

Nog geen bewonersinitiatieven

Bewoners in Bergen op Zoom-Oost zijn nog niet zo veel bezig met het verduurzamen van de eigen woning en met de energietransitie in algemene zin. Bergen op Zoom kent bijvoorbeeld nog geen bewonersinitiatieven die actief zijn in de energietransitie. Wel bestaat de indruk dat bewoners meer bezig zijn met de energietransitie dan direct zichtbaar is; zo is in de afgelopen vier jaar het gasverbruik in de gemeente met een kwart gedaald. Door de gemeente worden wijkbijeenkomsten georganiseerd om mensen bij elkaar te brengen waarbij tevens wordt ingezet op bewustwording van de energietransitie. Om argwaan onder de bewoners te voorkomen is de aanpak van verduurzamen, activeren en signaleren daarom vooraf onder de aandacht gebracht bij de bewoners in Bergen op Zoom-Oost. De wijk is regelmatig bezocht om met de mensen het gesprek aan te gaan en hen te informeren. Ook is er een wijkbijeenkomst georganiseerd. Het aantal inwoners van de wijk dat bereikt wordt met de aanpak, is geschat op 30 tot 40 procent.

Lessen trekken

Naast de middelen uit de SPUK energiearmoede is er voor Bergen Op Zoom-Oost – en een aantal andere wijken in Bergen op Zoom – geld uit het Nationaal Isolatie Programma (NIP) beschikbaar waarbij de nadruk ligt op de slechtst geïsoleerde woningen (energielabel D tot en met G). Er waren al middelen vanuit het NIP waar 900 woningeigenaren een beroep op kunnen doen en sinds kort is er een tweede subsidieaanvraag goedgekeurd die nog eens goed is voor 1200 woningen. Behalve de energiearmoede-aanpak voert het regionaal energieloket ook het isolatieprogramma in Bergen op Zoom uit. Bewoners kunnen bij hen een waardebon aanvragen van € 1.460 waarmee zij producten kunnen aanschaffen die voldoen aan de gestelde eisen voor het isoleren van je woning. Ook in het verleden uitgevoerde isolatie-werkzaamheden kunnen met terugwerkende kracht tot 1 januari 2023 gedeclareerd worden. Bewoners kunnen ook meedoen aan collectieve isolatieacties die vanuit REL worden verzorgd.

De energiearmoede-aanpak in Bergen op Zoom-Oost duurt een jaar, dat wil zeggen tot 1 januari 2026. “De voortgang van de aanpak wordt gemonitord. We hopen dat we halverwege 2025 lessen kunnen gaan trekken. Daarbij zijn wij vooral benieuwd of er inderdaad 600 woningen worden bereikt en verduurzaamd én of de ontwikkeltrajecten voor degenen die werkervaring opdoen goed verlopen.”