Mechanismen achter armoede beter begrijpen
De gemeente Ede wil vanuit een groter begrip over de mechanismen rondom bestaanszekerheid en vitaliteit en gezondheid, de beleidsinstrumenten die ze hebben verbeteren. Wethouder Karin Bijl van de gemeente Ede licht dit toe: “Hoe we naar mensen kijken, bepaalt uiteindelijk hoe we ons beleid vormgeven. Als we beter begrijpen wat de oorzaken van bestaansonzekerheid zijn en welke factoren daarbij een rol spelen, kunnen we gerichter handelen. Het gaat erom dat we niet alleen naar iemands inkomen of opleiding kijken, maar juist naar het verhaal en de omstandigheden die tot hun situatie hebben geleid. De toeslagenaffaire heeft laten zien hoe veel problemen ontstaan als we uitgaan van verkeerde aannames over mensen.” Om nog meer inzicht te krijgen waarmee en hoe ze hun beleid kunnen verbeteren ging Ede aan de slag met bovenstaande leermodule. Met een aantal beleidscollega’s uit het team Bestaanszekerheid en uit het opgaveteam Vitaliteit en Gezondheid heeft de gemeente in een aantal sessies de module doorlopen.
Dat bracht interessante gesprekken op over hoe ze kijken naar mensen en mensbeelden. Zo kwam naar voren dat bij sommige beleidsinstrumenten veel van de inwoner wordt verwacht en dat ook wordt aangenomen dat de inwoner dit allemaal kan. Voortschrijdend inzicht leverde op dat dit mensbeeld lang niet op iedereen van toepassing is. Als voorbeeld wordt een tijdelijk gemeentelijk noodfonds genoemd, waarvoor inwoners zowel de weg moesten vinden naar de regeling als alle gegevens moesten kunnen aanleveren.
Momenteel werkt de gemeente aan een nieuwe opgave waarin vitaliteit en gezondheid voor iedereen centraal staan, met het besef dat sociaaleconomische status, bestaanszekerheid en gezondheid nauw met elkaar verbonden zijn en elkaar beïnvloeden. In het beleid is vitaal en gezond leven een norm geworden. Maar wat voor effect kan dat hebben op mensen die niet in die norm passen? Judith de Jonge is programmamanager bestaanszekerheid van de gemeente Ede. Zij vertelt dat dat dit inderdaad een uitdaging is. “Welke onbedoelde effecten kan het hebben als we heel erg focussen op vitaliteit? Hoe staan we er dan bijvoorbeeld tegenover als iemand met overgewicht rookt? Hoe strookt dit met ons inclusiebeleid?” Gesprekken over dit soort vragen zorgen voor verscherping in het beleid van de gemeente.
Mensbeelden vanuit je eigen ervaringen
Een ander inzicht uit de leermodule is het besef dat veel mensbeelden op de afdeling impliciet zijn. De Jonge: “Uiteindelijk werken we in het sociaal domein, maar iedereen die hier werkt hééft ook een sociaal domein. Je bent net zo goed een inwoner.” Die rol en ervaring die je hebt als inwoner neem je – al dan niet bewust – ook mee in je werk als beleidsmaker. Dit mag vaker expliciet worden gemaakt.
De Jonge: “Het heeft ons ook meer inzicht gegeven in dat je mensbeeld wordt gevoed door je eigen ervaringen.” Vanuit beleid kan je makkelijk zeggen dat je moet werken vanuit vertrouwen richting de inwoner. Maar als je in de uitvoering werkt en een slechte ervaring hebt met een inwoner kan het zijn dat dat juist de ervaringen zijn die je onthoudt, vertelt de Jonge. Het zou de gemeente dan ook heel interessant en waardevol lijken om de module ook te doorlopen met collega’s in de uitvoering.
Daarnaast merkten ze op dat veel collega’s een vergelijkbare achtergrond hebben, wat kan leiden tot overeenkomende mensbeelden. De Jonge constateert dat het waardevol is om hier bewust van te zijn en elkaar daarop te bevragen en dat het van meerwaarde kan zijn om collega’s met verschillende ervaringen en achtergronden te hebben. De gemeente is aan het verkennen of ze een ervaringsdeskundige – iemand die armoede heeft gekend – via detachering aan hun team bestaanszekerheid kunnen toevoegen.
Inzichten verder brengen
Er worden in de module concrete handvatten gegeven die je als gemeente kunt gebruiken bij het opstellen van nieuw beleid. Waar Ede nog mee worstelt is hoe ze hun inzichten uit de module nog verder kunnen brengen. “Het vraagt best veel om dit te integreren in het beleid”, benadrukt de Jonge. “In de waan van de dag is het niet top of mind, en uiteindelijk zou je ál je aannames moeten toetsen om te weten of je beleid werkt. Mogelijk kunnen gemeenten beter geholpen worden om dit onderwerp een stap verder te brengen.” De Jonge raadt andere gemeenten daarom aan om ook met dit onderwerp aan de slag te gaan: “Ga vooral de leermodule volgen en begin het gesprek in je organisatie en met je collega’s. Voor ons was dit echt een goede start.”