Bereiken van consensus met de Mutual Gains Approach

7 december 2022 | Leestijd: 4 minuten

De Mutual Gains Approach (MGA) is een gestructureerde werkwijze die zoekt naar de gemeenschappelijke meerwaarde voor alle belanghebbenden, onder andere bij gebiedsontwikkelingen. Door oog te hebben voor een ieders belangen komt het bereiken van consensus tussen de partijen dichterbij. Tijdens de jaarlijkse programmabijeenkomst Stedelijke Transformatie op 11 oktober vertelde Marc Wesselink (bureau WesselinkVanZijst) over de basisprincipes van de Mutual Gains Approach.

Auteur(s)

Machteld Hooyman en Regien van Adrichem

Strategisch omgevingsmanagement: hoe bereik je consensus met de Mutual Gains Approach?

Stel het vraagstuk centraal, niet de stakeholder.
Onderhandel over belangen niet over standpunten.
Zorg dat partijen uit eigenbelang voor samenwerking kiezen.
Creëer eerst waarde die recht doet aan de belangen, pas daarna verdeel je die waarde.
Ontwikkel samen criteria voor besluitvorming.
Wordt het eens over de feiten (Joint Fact Finding als separaat traject).
Werk vanuit een visie (Mutual Gains), maak een bewuste keuze, zowel als professional als organisatie.

Stakeholders

Cases als Tata Steel, Schiphol en de stikstofcrisis laten zien dat burgers en partijen steeds mondiger worden. De weerstand wordt steeds merkbaarder. Je moet met stakeholders omgaan, je kan ze niet zomaar inwisselen. De mensen kennen het gebied vaak beter dan jij en willen graag mede-eigenaar zijn van een ontwikkeling. “In plaats van de stakeholders van je af te houden uit angst dat je je project niet kan afronden, is een liefdevolle omarming een betere strategie. Deze inclusieve strategie geeft je een zogenaamde gegunde toekomst. Als je weet waar de weerstand van stakeholders zit, dan kun je oplossingen rijker maken”, adviseert Wesselink.

Begrip voor elkaars belangen als randvoorwaarde voor samenwerking

Wesselink benadrukt dat het kennen van elkaars belangen een randvoorwaarde is voor een goede samenwerking. Hij maakt hierbij onderscheid tussen standpunten en belangen. Standpunten zijn vaak oneliners en bevatten een mening: “ik ben tegen”. Een standpunt kan snel veranderen met een extra argument.
Een belang is veel steviger dan een standpunt. Een belang raakt een set van normen en waarden waar mensen zich diepe zorgen over maken. Denk hierbij aan gezondheid, inkomen, geloofsovertuiging en veiligheid. Deze belangen zijn zwaarwegend en verander je niet zomaar. Partijen die met elkaar samenwerken moeten elkaars belangen kennen. Je onderhandelt over belangen, niet over de standpunten. Je moet hierbij wel even doorvragen om bij het juiste belang te komen. In de communicatie (dat wat mensen zeggen) wegen maatschappelijke belangen en organisatiebelangen het zwaarst. In het gedrag, wegen vooral de persoonlijke belangen zwaar (als het spannend wordt, kiest iedereen voor zichzelf).

Van machtsdenken naar vertrouwen

De Mutual Gains Approach (MGA) verlaat het machtsdenken van Machiavelli waarbij sprake is van verdeel en heers, vechten, standpunten, en het zoeken naar één oplossing. Bij de MGA wordt waarde gecreëerd en verdeeld, geluisterd naar elkaars belangen en gezocht naar meerdere oplossingen: een win-win. Het laten groeien van onderling vertrouwen is een belangrijke succesfactor voor het vinden van creatieve oplossingen. Als er spanning op de relatie staat en macht destructief wordt ingezet, is er geen ruimte voor creatieve processen. Alles heeft een volgorde. In dat geval moet eerst de spanning van een conflict worden aangepakt. Een latent conflict is makkelijk op te lossen. Bij een groot conflict is de-escalatie eerst noodzakelijk voordat je waarde kan creëren in een creatieve sessie.

Het bereiken van consensus

Het zoeken naar één gezamenlijk belang is een valkuil. Het is zaak met alle stakeholders een pakket oplossingen te vinden dat zoveel mogelijk belangen van alle partijen omvat. Iedereen heeft wat te winnen, al is het niet de volledige 100 procent. Een oplossing die beter is dan het alternatief voor de afzonderlijke stakeholders. Waak daarbij voor een vlak compromis. Een zo groot mogelijk integratief potentieel dat het rapportcijfer 8,5 krijgt, is waard om voor te knokken. Deelakkoorden zijn uitgesloten. Er is pas een akkoord als alle stakeholders het eens zijn.

MGA als kern van het Strategisch OmgevingsManagement (SOM)

Strategisch OmgevingsManagement (SOM) is inmiddels volledig ingeburgerd en zelfs een vereiste methode bij complexe projecten waarbij de belangen van meerdere stakeholders spelen. De MGA is de kern van Strategisch OmgevingsManagement. Tijdens de programmabijeenkomst Stedelijke Transformatie nam Wesselink vier kwadranten onder de loep:

Strategisch Omgevingsmanagement | Copyright: WesselinkVanZijst

1. Analyse: wat is de opgave?

Strategisch OmgevingsManagement staat of valt met een goede analyse van de complexe opgave. Dit voorbereidende deel wordt vaak overgeslagen door direct met de stakeholders in gesprek te gaan. Stel in de analyse het vraagstuk centraal en niet de stakeholder. Begin met het inventariseren van zaken die met elkaar verbonden zijn, zoek dan pas de stakeholders die belang bij die zaken hebben. Het kost een aantal dagen om deze analyse te maken, maar deze investering is van groot belang. Het is beter om nu tijd te investeren, dan later in het proces tegen dure vertraging aan te lopen.

2. Strategiebepaling

Bij de strategiebepaling onderzoek je of alle – volgens de analyse – prioritaire stakeholders aan tafel zitten. Zijn er emoties te verwerken? Voer het zogenaamde ANNA gesprek (“altijd navragen, nooit aannemen”) om te achterhalen of de issues en belangen kloppen. Heb het lef en vermogen om anders te denken, en ga het gesprek met elkaar aan. Bepaal of er eerst gede-escaleerd moet worden, of dat gelijk een creatief waarde-creërend proces kan worden gestart. Wat vraagt de noodzaak om vertrouwen te bouwen van het proces?

3. Het bereiken van consensus

Het maken van procesafspraken is in deze fase heel waardevol. In een oplossingsgerichte dialoog vindt eerst waardecreatie plaats. Neem de belangen van anderen mee. Als de partijen daarna in een waardeverdelend proces uit eigen belang voor ‘samen” kiezen, wordt de oplossing houdbaarder. Het bereikte akkoord wordt vervolgens vastgelegd door juristen en bekrachtigd door bestuurders. Let op: vaak hebben zij het voorgaande proces van vertrouwensopbouw niet meegemaakt, besteed hier extra aandacht aan.

4. Borging: uitvoering van de afspraken

Tenslotte start de fase van uitvoering van de gemaakte afspraken. Monitoring, rapportage en evaluatie vinden plaats. Wie hierin welke rol heeft is onderdeel van (en vastgelegd in) het bereikte akkoord. Idealiter bereik je een Self enforcing agreement: als veel partijen gebaat zijn bij de uitvoering is kans op uitvoering het grootst.

Blijf op de hoogte van het programma Stedelijke Transformatie

Wilt u automatisch op de hoogte blijven van het programma Stedelijke Transformatie? Meld u dan aan voor de nieuwsbrief of volg het programma op Twitter of op LinkedIn.

Naar Stedelijke Transformatie