Praktijkvoorbeeld Vergroening en klimaatadaptatie Gezondheid en zorg

Beelden als bouwstenen voor een duurzame toekomst op het platteland

21 juni 2024 | Leestijd: 3 minuten
Op het platteland zijn grote veranderingen nodig om te kunnen omgaan met klimaatverandering. In Noordoost-Brabant maken diverse partijen uit de regio daarom samen, in een living lab, een reis van het heden naar de toekomst. Hun inzet: via de kracht van verbeelding samen komen tot concrete plannen en acties voor een klimaatbestendig, gezond platteland.

Auteur(s)

Veel Nederlanders maken zich zorgen om de veranderingen in ons klimaat. Maar denken over wat de toekomst brengt, is ingewikkeld en soms beangstigend. Ons klimaat verandert langzaam en dit heeft invloed op de natuur. Zo bloeien bijvoorbeeld fruitbomen eerder, met negatieve gevolgen voor bestuiving en voedselvoorziening voor insecten. Ook heeft het veranderende klimaat invloed op de gezondheid van mensen; niet alleen fysiek door extreme hitte, maar ook mentaal, door de zorgen die mensen zich maken over deze ontwikkelingen.

Wel zorgen, weinig actie

Ondanks deze zorgen komen burgers, bedrijven en overheden nog maar weinig samen in actie. Waarom is dat? Omdat onze hersenen niet zijn gemaakt voor dit soort grote problemen. Deze zijn meer ingesteld op de risico’s nu, direct om ons heen. En de meeste gevolgen van klimaatverandering liggen in de toekomst; de geleidelijkheid van de veranderingen van het klimaat maakt het voor ons lastig om tot actie over te gaan.

Om in zo’n complexe situatie echt te zorgen voor impact, is het nodig om krachten te bundelen. Voordat we ons gericht, gezamenlijk voor een leefbaar en klimaatbestendig platteland inzetten, is er een gedeelde toekomstvisie nodig, voor de nodige focus, én een positieve insteek.

Beelden voor een klimaatbestendige toekomst

Daartoe aangespoord door onder meer onderzoeker Alette Opperhuizen slaan partijen in Noordoost-Brabant in een living lab daarbij een nieuw pad in. Opperhuizen benadrukt het belang van beelden en verhalen bij het creëren van een klimaatbestendige toekomst. Door deze beelden te schetsen en verhalen te delen krijgen we inzicht in elkaars perspectieven: in de zorgen en de hoop die we hebben over de leefbaarheid op het platteland en hoe deze leefbaarheid geraakt wordt door klimaatverandering. Vanuit de verschillende losse beelden werken de deelnemers vervolgens toe naar een gezamenlijk ideaalbeeld. Zo’n gezamenlijk ideaalbeeld (Utopia) van de toekomst kan helpen om samen gericht aan de slag te gaan.

In Noordoost-Brabant levert dit proces niet alleen mooie gesprekken op, maar ook inzichten in verschillende beelden op het platteland en in waar de pijn zit, die we willen oplossen. Deze denkwerelden zijn uitgebeeld door illustrator Helmich Jousma.

Living Lab: onderdeel van onderzoek naar klimaatverandering en gezondheid in landelijk gebied

In een ‘living lab’ komen inwoners, beleidsmakers, ondernemers, onderzoekers, natuurorganisaties en diverse andere organisaties en verenigingen samen. Ieder met eigen kennis, vaardigheden, motivaties, beleefwerelden en verwachtingen. Samen buigen zij zich over de vraag: Hoe maken we, onder de druk van klimaatverandering, een gezonde leefomgeving op het platteland voor mens, plant en dier?

Zo’n living lab is een plek waarin deelnemers nog niet weten hoe het allemaal moet, maar waar ze er wel iets bij voelen. De deelnemers aan een living lab in Noordoost-Brabant experimenteren met de vraag hoe ze het platteland gezonder en klimaatbestendiger kunnen maken voor de toekomst. Dit initiatief is onderdeel van het MANTRA-onderzoek naar klimaatadaptatie en gezondheid in landelijk gebied.

De deelnemers werken toe naar een expositie waarbij ze huidige en toekomstbeelden daarover tonen. Dat ‘verbeelden’ is een nieuwe manier van werken. Bedoeld om overheden, bedrijven en burgers in actie te laten komen voor een gezonde leefomgeving – voor mens, plant en dier.

De volgende experts leverden bijdragen aan het living lab in Noordoost-Brabant:

  • Promovenda Martine Veenman beschreef de relatie tussen de gezondheid van de aarde en die van mensen, planten en dieren.
  • Hoogleraar Katrien Termeer pleit voor het verschuiven van probleemdenken naar ambitiedenken. En laat zien hoe kleine praktijken – de ‘small wins’ – kunnen leiden tot grote veranderbewegingen. Voorbeelden zijn ondernemingen als Heerenboeren en De Vegetarische Slager. Haar boodschap: staar je niet blind op grote oplossingen voor grote problemen, maar sla met gelijkgezinden de handen ineen.
  • Postdoc Alette Opperhuizen benadrukte het belang van beelden en verhalen bij het creëren van toekomstbeelden.

Contact

Meer weten over het living lab? Neem contact op met Alette Opperhuizen (alette.opperhuizen@wur.nl).

Meer weten over het MANTRA-onderzoek? Neem dan contact op met Elske Wits.

Elske Wits 06 29 38 93 43

Ontvang nieuws van Platform31

Nieuws, publicaties en bijeenkomsten van Platform31 automatisch in jouw mailbox? Meld je dan aan voor onze tweewekelijkse nieuwsbrief over actuele ontwikkelingen in stad en regio.

Bekijk al onze nieuwsbrieven en updates

"*" geeft vereiste velden aan