Als het gaat over maatschappelijke verandering, wordt steevast gesproken over ‘transities’: op een specifiek thema (energie, voedsel, veiligheid, bestaanszekerheid) van de huidige, suboptimale situatie komen naar een betere situatie in de hopelijk niet al te verre toekomst. Transitie gaat over inhoud (wat) en een beetje over de manier waarop (hoe). Historisch kwam de periode die je voor een transitie moet rekenen neer op enkele decennia; tegenwoordig kan het meestal wel sneller.
Echter, hoewel van A naar B gaan inderdaad verandering en beweging inhoudt, is er vrijwel altijd meer nodig. Dat ‘meer’ zou je kunnen samenvatten met ‘transformatie’: de manier van denken en doen veranderen, de manier hoe de beweging wordt (mee)gestuurd, met name bij ‘instituties’ klein en groot. Op plek B kan je niet meer toe met de manier van werken van plek A. Maar het is helemaal niet evident dat je alleen door te gaan lopen behalve de afstand ook de werkwijzen automatisch aanpast en goed inbedt. Voor een transformatie staat naar verluidt als vuistregel zeven jaar.
Transformatie (nieuwe toekomstbehendige vaardigheden ontwikkelen) kan het een tijdje uitzingen zonder transitie, en uiteindelijk zal die tweede sneller gaan als de eerste op stoom is. Transitie zonder transformatie zal waarschijnlijk echter tegen grenzen aanlopen die het einddoel uit het zicht houden, omdat er teveel nadruk ligt op de wat, slechts een toefje hoe en al dan niet met diepere vragen over het waarom. Als je een transitie gelijkstelt met verplaatsen, dan verwijst een transformatie naar het snappen waarom dat nodig is, en het wisselen van vervoermiddel. Lopend kan je een eind komen, maar als je er op een gegeven moment achter komt dat het stokt en dán nog een ander vervoermiddel moet zoeken waar je ook nog eens mee overweg kan, zit je serieus in de vertraging. Dus, bij iedere transitie waar we voor gesteld staan: kijk niet alleen naar de bestemming, maar denk zeker ook na over het vervoermiddel dat je nodig hebt als je vlak bij of op de bestemming bent.
En nu naar die andere component. Zin, in al haar glorie. Het woord zingeving is niet meer weg te denken uit wat en hoe we tegenwoordig communiceren. Maar wat betekent het eigenlijk? Gevoelsmatig is het relevant in de context van maatschappelijke verandering. Wat gebeurt er als we dieper inzoomen?
Dan zien we drie verschillende, relevante interpretaties van “zin”. Betekenis (Wat is de zin van iets, waarom doen we het), Energie (Waar hebben wij zin in, lopen we warm voor?), Formulering (Hoe is dat te vangen in één prikkelende, inspirerende zin?).
Waar de drie bij elkaar komen, ontstaat de volgende vraag, die iedereen, en iedere organisatie die verandering voorstaat moet adresseren: wat en hoe doen we wat nodig is zodat we zelf blij worden van onze rol om maatschappelijke impact te bereiken, en met welke zin vang ik dat? En als het even lukt, houd de begrippen transitie en transformatie in het achterhoofd bij dat laatste.
Is dit makkelijk, simpel, eenvoudig? Niet per se. En juist daarom is het een elegant voorbeeld van hoe je zowel de complexiteit van de realiteit blijft erkennen, als tegelijk probeert die hanteerbaar, ‘actionable’, bijna zichtbaar, maar zeker voelbaar te maken. En juist die puzzel oplossen geeft een voldoening die een stevige basis is voor alles dat nodig is.
“Maak dingen zo simpel mogelijk, maar niet simpeler dan dat” (A. Einstein). Dat voor elkaar krijgen is de kunst.
Als je op deze opinie wilt reageren, kan dat hier op LinkedIn.