In samenwerking met
Ruim 500 gesprekken met bewoners, bijna 200 online reacties, tientallen diepte-interviews met ondernemers en wijkprofessionals en peilingen bij bezoekers. Dat is input voor de vitaliteitsscan die is uitgevoerd in de Apeldoornse binnenstad. In combinatie met bestaande gemeentelijke plannen resulteert dit in een vitaliteitsagenda waarin staat wat alle betrokkenen gaan doen om de leefbaarheid en de veerkracht in de binnenstad te stimuleren. Ook voor andere stadswijken en omliggende dorpen zijn vitaliteitsagenda’s opgesteld of in de maak. Dit sluit aan op de vitaliteitsaanpak van de gemeente Apeldoorn. “Een vitaliteitsagenda biedt inzicht in de vraag met welke wensen uit het gebied we als organisaties aan de slag gaan”, zegt gebiedsmanager Tom Brands. “Er staat voor de komende tien jaar wie wanneer wat doet. Het betreft zowel fysieke als sociale opgaven en maatwerk per gebied.”
Het opstellen van zo’n vitaliteitsagenda begint met een vitaliteitsscan, een methode van adviesbureau Eurus. Het begint met het verzamelen van harde data over een buurt. Maar omdat dergelijke kale cijfers lang niet alles zeggen, worden ze getoetst en aangevuld met zachte data: verhalen van de mensen om wie het gaat, die er wonen en werken. De deskresearch vormt de basis voor een vragenlijst aan de hand van thema’s, zoals sociaal, veiligheid, duurzaamheid, openbare ruimte en mobiliteit. De thema’s zijn voor elke buurt anders, want elke buurt is uniek. “Het is belangrijk om de vragen open te formuleren en mensen geen woorden in de mond te leggen”, zegt Vossebeld. “Vraag je naar hondenpoep, dan krijg je daar geheid klachten over.”
Na de grondige voorbereidingen begint het échte werk. Zo ook in de Apeldoornse binnenstad. Huis aan huis wordt ter aankondiging een ansichtkaart verspreid en kort daarop bellen medewerkers van Eurus aan om in gesprek te gaan. Wie niet thuis is, kan een afspraak maken of online reageren. Een QR-code op de ansichtkaart wijst de weg naar een speciale website. In de startfase staat daarop een swipe-app: een tool om te reageren. Gaandeweg is de site aangevuld met alle ideeën, de terugkoppeling en het eindrapport van de vitaliteitsscan.
Apeldoorn koos na een pilotfase en een aanbesteding bewust voor samenwerking met externe partners, zegt Brands. “Het is arbeidsintenstief en en specialistisch werk. De mensen van Eurus voeren op een ontwapenende manier zo’n gesprek en weten de wensen van bewoners boven water te krijgen.” Daarbij ziet hij nog wel een een uitdaging: “Het is belangrijk om bij die gesprekken de vastgestelde kaders goed aan te geven. Bijvoorbeeld ons beleidsuitgangspunt van een autoluwe binnenstad, dat botst soms met individueel wensen van bewoners of ondernemers.”
Ook Vossebeld onderstreept het belang van onafhankelijke onderzoekers: “Daardoor voelen mensen zich vrij om ongezouten hun mening te geven. Maar we geven ook tegenwicht en vragen wat ze er eventueel zelf kunnen en willen bijdragen aan de vitaliteit van de binnenstad. Mensen waarderen het dat iemand interesse toont en reageren vaak positief als we vragen of ze willen meewerken aan een oplossing voor het gemelde probleem.”
De huisbezoeken zijn op verschillende tijdstippen, om zoveel mogelijk mensen te spreken. Door toename van het thuiswerken sinds corona zijn steeds meer mensen overdag goed te bereiken. Soms sloten ook medewerkers van corporaties en welzijnsorganisaties aan bij de gesprekken. De teams gingen ook ’s avonds en in het weekend op pad op zoek naar andere doelgroepen. Jongeren zijn bijvoorbeeld benaderd via jongerenwerkers of werden gevonden bij hun hotsports, zoals skatebanen.
Naast bewoners is Apeldoorn ook geïnteresseerd in de wensen en ideeën van ondernemers. Zij konden via interviews of online hun mening kwijt. Voor de binnenstad werden bovendien bezoekers die naar de stad komen om te werken, te winkelen of als toerist gevraagd naar verbetersuggesties.
Voor de Apeldoornse Binnenstad nam het maken van de vitaliteitsscan ruim een half jaar in beslag. In woonbuurten kan het vaak in drie tot vier maanden. Gedurende het onderzoek worden er al acties ondernomen om quick wins snel op te pakken en zaken in gang te zetten die niet kunnen wachten. Zoals de onveiligheid in een stadspark, waarbij omwonenden zelf ook in actie kwamen door hier activiteiten te gaan organiseren. Zorgelijke signalen vanuit de huisbezoeken worden doorgegeven aan maatschappelijke organisaties, zoals mensen die duidelijk vereenzamen of zelfs suïcidaal zijn.
De betrokkenheid van alle wijkprofessionals bij het maken van de vitaliteitsscan zorgt ervoor dat dit soort lijntjes snel zijn te leggen. Brands: ‘De grootste winst van deze werkwijze zijn de hernieuwde verbindingen tussen partners, waardoor we samen effectiever en efficiënter kunnen werken aan de punten op de vitaliteitsagenda.’ Als snel schakelen gewenst is, maakt hij nog steeds dankbaar gebruik van de app-groep met mensen van diverse buurtorganisaties die tijdens de vitaliteitsscan is aangemaakt.
Hoe kom je vanuit de bulk aan gegevens tot bruikbare informatie? Daarbij speelt een data-analist een cruciale rol. Een deel van de antwoorden wordt tijdens de gesprekken via een tablet gestandaardiseerd ingevoerd. Daarnaast is er ruimte voor vrije formuleringen van knelpunten en verbetersuggesties, die de data-analist codeert met tags. Dan is het tijd voor een ‘data storm’, zoals Eurus dat noemt: een bijeenkomst met alle professionele betrokkenen om de data te duiden en acties te bedenken. Dit helpt allerlei bij de binnenstad of wijk betrokken partijen om breder te leren kijken naar de context, en op buurt- of zelf straatniveau tot inzichten en oplossingen te komen. De resultaten van die datastorm worden teruggekoppeld met de buurt, via de website en op inloopbijeenkomsten. Aanvullingen vanuit de bewoners kunnen dan nog worden meegenomen in het eindrapport.
Dat eindrapport vormt de basis voor de vitaliteitsagenda, waarvoor de gemeente weer aan zet is. Brands organiseerde deelsessies op de verschillende thema’s en vatte de resultaten daarvan samen tot een concrete lijst met activiteiten op korte, middellange en lange termijn. “Hou die actiepunten op de vitaliteitsagenda kort”, benadrukt hij. “Beperk het tot de essentie, de onderliggende motivering kunnen mensen die dat willen via de website nalezen.” Maandelijks bespreekt Brands de vitaliteitsagenda met de gebiedsbestuurders – in de binnenstad is dat de burgemeester en een wethouder. Eens per jaar volgt een uitgebreidere bespreking om de balans op te maken.
Stuur een mail naar Daniël Vossebeld, daniel@eurus.nl of Tom Brands T.Brands@apeldoorn.nl.