Pak energiearmoede aan door in vertrouwen te investeren

Bestaanszekerheid krijgt veel aandacht van de landelijke politiek. De realiteit is nu dat steeds meer huishoudens de rekeningen voor energie en boodschappen niet langer kunnen betalen. Tijdens de masterclass Energietransitie, Armoede & Gedrag kreeg Platform31 dan ook regelmatig de vraag wat er van andere gemeenten en initiatieven te leren valt in het aanpakken van energiearmoede. Goede voorbeelden hiervan zijn uitgelicht in verschillende artikelen die eerder op deze website verschenen (links onderaan dit artikel). Wat ze allemaal gemeen hebben: vertrouwen staat centraal – en dit helpt niet alleen de energietransitie, maar de samenleving als geheel.

Dordrecht: een effectieve communicatiecampagne

In Dordrecht werkt Ifor Schrauwen namens de gemeente aan de Energiehulp, een breed programma gericht op het ondersteunen van huishoudens met een smalle beurs. Een gedegen en professioneel opgezette communicatiecampagne gericht op bewoners bleek daar van grote toegevoegde waarde te zijn. Schrauwen werkte daarbij samen met communicatiestrateeg Lonneke Ziemerink. Via meerdere kanalen werd de boodschap van de Energiehulp bij de Dordtenaren onder de aandacht gebracht: van een website en sociale media tot aan posters en flyers met pictogrammen en tekst die makkelijk te begrijpen zijn.

De nadruk lag op het creëren van handelingsperspectief. Er werd amper gesproken over armoede. Het intensieve werk aan het overbrengen van de juiste boodschap vertaalde zich in mond-tot-mondreclame die als een lopend vuurtje de ene na de andere straat bereikte. Dit hielp de Energiehulpen om aansluiting te vinden bij de bewoners, omdat zij het logo al eens hadden gezien en goede verhalen van hun buren hadden gehoord.

De bereidheid om te investeren in het gesprek met de bewoners laat zien dat een sterk merk met een duidelijke boodschap een stevige basis legt voor alles wat volgt. Op termijn verdient zich dit niet alleen terug in een duurzamere buurt, maar ook in vertrouwen van de bewoners in elkaar en de overheid.

Amsterdam: sleutelpersonen

Wanneer de interesse van bewoners is gewekt, moeten ze iemand hebben om aan te spreken. In Amsterdam is dit de BuurtBaner: een sleutelpersoon in de wijk die iedereen kent en die de weg weet naar de gemeente en maatschappelijke instanties. BuurtBaners komen twee jaar in dienst van een welzijnsinstelling en worden begeleid naar vast werk. Ze helpen op hun beurt de instanties om zicht te krijgen op bewoners in een kwetsbare positie. Zo wordt letterlijk geïnvesteerd in de sociale cohesie van de wijk, terwijl ook de BuurtBaners (vaak vrijwilligers zonder (erkende) schooldiploma’s) een toekomst voor zichzelf opbouwen.

Dit soort sleutelpersonen kun je ook inzetten om de moeilijk bereikbare bewoners mee te krijgen in de energietransitie. BuurtBaners genieten het vertrouwen van buurtbewoners omdat ze vaak een soortgelijke achtergrond hebben en de problematiek die speelt (soms uit eigen ervaring) kennen. De BuurtBaner heeft het vertrouwen om achter de voordeur te komen en met mensen te praten. De begeleiding van de BuurtBaner kan de bewoner dan helpen om uiteindelijk ook duurzaam gedrag aan te leren.

Net als in Dordrecht geldt ook in Amsterdam dat contact ‘op ooghoogte’ cruciaal is om het gesprek aan te kunnen gaan met bewoners. Door persoonlijke omstandigheden bestaat vaak geen ruimte om over meer na te denken dan de vraag waar de volgende maaltijd vandaan komt of hoe de huur moet worden betaald. Het is de persoonlijke aandacht en de vasthoudendheid van de BuurtBaner die bewoners het vertrouwen geeft om hun problemen te delen en een weg uit hun situatie te vinden.

Kollum: het goede gesprek

Bewoners bereiken en hen door sleutelpersonen een vertrouwd gezicht geven zijn belangrijk voor de aanpak van energiearmoede, maar de vraagt blijft hoe je het gesprek moet voeren. In Kollum (Noordoost-Friesland) hebben ze ervaring met dit onderwerp. Door eerst te werken aan een onderlinge band met de bewoner hebben gemeente en woningcorporatie een grotere kans om diegene succesvol te betrekken bij het verbeteren van de woning en zelf ook duurzaam met energie te leren omgaan. Dit vertrouwen wordt gecreëerd door oprechte interesse en het reserveren van voldoende tijd om de persoon achter de bewoner te leren kennen.

Aan de keukentafel gaat het daarom niet in de eerste plaats om de energietransitie (een term die veel mensen niet eens kennen), maar om datgene wat in het leven van de bewoner belangrijk is. Een gesprek op ooghoogte, bepaald door zijn of haar taalgebruik en tempo. Daarna ontstaat ruimte om het over grote onderwerpen als energie en klimaat te hebben. Net als in Dordrecht is mond-tot-mondreclame belangrijk om de boodschap in de wijk te verspreiden.

Bovendien betekent de gelijkwaardigheid tussen bewoner en energiecoach dat ‘coachen’ niet nodig is: bewoner en begeleider komen samen tot afspraken waar ze elkaar aan kunnen houden. Ook hieruit spreekt dat vertrouwen meer doet dan controle of een eenzijdig bedacht plan. Gezien de lange looptijd van de energietransitie, kan deze er op termijn enkel baat bij hebben wanneer bewoners door continue begeleiding, een duidelijke boodschap en goed contact niet alleen zelf bijdragen aan een duurzame wereld, maar ook in een duurzaam sterke gemeenschap leven.