Flexwonen op private gronden

Hoe kunnen we flexwonen op gronden van private grondeigenaren stimuleren?

Het gebrek aan locaties is een van de grootste struikelblokken voor de realisatie van flexwoningen (en eigenlijk van alle woningen). We onderzochten of en hoe (kleine) particuliere grondeigenaren bereid zijn om ruimte te geven aan flexwoningen op hun terrein.

Locatiescans laten groot potentieel aan private gronden zien

Uit de door diverse organisaties uitgevoerde locatiescans komen vele private gronden naar voren. Private terreinen blijken veelal buiten het stedelijk gebied te liggen; denk hierbij aan agrarisch land en boomgaarden. Binnen de bebouwde kom bezitten kerken soms ook veel gronden. In Goeree Overflakkee en Overijssel kwamen we grote tuinen in particulier eigendom als mogelijke locaties tegen.

Overheden kijken niet snel naar private gronden

Bij het zoeken naar locaties kijken gemeenten en corporaties altijd naar eigen bezit, of hooguit van een ‘bevriende maatschappelijke organisatie’. Immers, de businesscase voor flexwonen is al moeilijk genoeg zonder het verwerven of pachten van private gronden. Ook het aanleggen van voorzieningen en infrastructuur is erg kostbaar en weegt zwaar in de overweging.

Praktijkervaringen

We spraken initiatiefnemers van drie flexwoningprojecten in de gemeenten Bronckhorst (12 woningen op kerkgrond), Raalte (7 woningen in een voormalige agrarische schuur) en Leidschendam-Voorburg (70 tot 140 woningen op grond van een woonzorginstelling). De eerste twee projecten zijn uitgevoerd/in uitvoering, het derde project is afgeblazen omdat het financieel niet haalbaar bleek. Ook in Bronckhorst en Raalte stond de financiële haalbaarheid onder druk, maar de grondeigenaren waren bereid de grond tegen een gereduceerde prijs ter beschikking te stellen. Zij hebben een binding met het gebied en willen woonstarters uit de regio helpen. Op hun beurt doen deze woonstarters in Raalte ook iets terug voor de omwonenden door het organiseren van activiteiten. Andere stimulansen voor het slagen van de twee projecten waren een positieve houding van de lokale politiek en de gemeentelijke organisatie. Bijvoorbeeld door het versnellen van de gemeentelijke procedures en de intentie tot het verlenen van een krediet (nog in besluitvorming bij de gemeente Bronckhorst).

Tips voor beleidsmakers om flexwoningen op private gronden te realiseren

• Constructieve medewerking van de gemeente; niet alleen qua snelheid van procedures maar ook de bereidheid te overwegen om in ruil voor flexwoningen op het terrein de bestemming van de grond te wijzigen in wonen.
• Regeling tegemoetkoming herplaatsing flexwoningen, per 1 november 2023 via RVO beschikbaar.
• Investeren en toepassen van technische ontwikkelingen die ‘semi off grid’ woningen mogelijk maken. Dit kan een oplossing bieden om congestie op het elektriciteitsnet te ontwijken.
• Provincies en gemeenten die flexibeler omgaan met de regelgeving om buiten het stedelijk gebied te bouwen, bijvoorbeeld door het toestaan van experimenten.