In Nederland wordt gewerkt aan meer geclusterde woonvormen voor ouderen. Deze woonvormen bestaan uit enkele zelfstandige woningen met een gezamenlijke ontmoetingsruimte. Deze ruimte is voor de bewoners en kan ook worden opengesteld voor de buurt. Het achterliggende idee is dat bij elkaar wonen onderlinge contacten stimuleert en eenzaamheid tegengaat. Met gezondheidswinst als mooi resultaat. Ontmoeting gaat echter niet vanzelf; het is van belang het te faciliteren voor vitale gemeenschappen. Deze inzichten en concrete handvatten helpen je om ontmoeting te faciliteren in de praktijk.
Volgens Anja Machielse, Hoogleraar Humanisme en Sociale Weerbaarheid aan de Universiteit voor Humanistiek, is het van groot belang om te investeren in professionele ondersteuning om zo te komen tot vitale woongemeenschappen. Zij deelt een aantal lessen en inzichten:
De groep ouderen is zeer divers. Vaak heeft slechts een klein deel van de bewoners behoefte aan sociale contacten en activiteiten in het complex en een grote groep niet. Kleinschalige activiteiten voor groepjes gelijkgestemden, zoals een wandel-, lees- of kookclub, werken vaak beter dan laagdrempelige activiteiten voor alle bewoners.
De continuïteit van de actieve bewonersgroep is kwetsbaar. Ook actieve bewoners hebben soms een luisterend oor of helpende hand nodig om actief te blijven.
Het zelforganiserend vermogen is bij ouderen binnen de sociale huisvesting laag. Dit maakt de inzet van een community builder belangrijk. Deze professional kan helpen bij het organiseren en uitvoeren van activiteiten, motiveren van bewoners en bemiddelen bij eventuele conflicten.
De woningcorporatie heeft vaak een sociaal beheerder in dienst. Dat is niet voldoende om het zelforganiserend vermogen te ondersteunen. Een welzijnsorganisatie kan meehelpen bij het organiseren van activiteiten, gesprekken voeren met bewoners en als de gezondheid achteruit gaat, mensen toeleiden naar passende zorg.
Professionele ondersteuning nodig voor vitale woongemeenschappen
Achterhaal hoe mensen met elkaar willen samenwonen
Dit is erg belangrijk bij het van de grond krijgen van nieuwe woonvormen voor senioren, stelt Annette Duivenvoorden van Platform31. Zij geeft een aantal lessen en inzichten mee:
Het samenwonen is ondersteunend aan het langer zelfstandig thuis wonen. Op die manier blijf je in contact met anderen en voel je je thuis in je woning, woongebouw en de buurt. Het omkijken naar elkaar wordt meer vanzelfsprekend. Achterhaal daarom wat het voor ouderen in jouw werkgebied het de moeite waard maakt om te verhuizen. Dat is interessant om te weten en op voort te bouwen bij het ontwikkelen van een geclusterde woonvorm.
Ga vanaf het begin van een initiatief met of als ouderen in gesprek: ‘hoe willen we met elkaar samenwonen’ en voer dit gesprek ook als de woonvorm staat. Sluit het inderdaad aan bij de verwachtingen of is er nog wat nodig?
Het ontwerp en schaal van het gebouw als geheel moet ook uitnodigen tot contact en elkaar te ontmoeten. Het gaat niet alleen om een ontmoetingsruimte of de andere gedeelde voorziening, maar ook breedte van de galerij, de routing binnen het gebouw en de buitenruimte.
Richt een organisatievorm in, als basis waar je op terug kunt vallen. In de huursector is expertise vanuit insteek van bewonerscommissies of woonvereniging met statuten. Gaat het om particulier woningbezit dan zie je vormen ontstaan als coöperatie of bewonersvereniging.
Meer weten? Bekijk de presentatie van Annette Duivenvoorden tijdens het webinar ‘Bouwen aan gemeenschap’.
Vormgeven van wooninitiatieven
Over de volgende vraagstukken blijven we de komende periode met elkaar in gesprek:
Hoe ondersteun je nieuwe wooninitiatieven? Bij nieuwe wooninitiatieven is er veel energie om met elkaar het project te realiseren; een mentaliteit van ‘de schouders eronder’. De puzzel moet nog gelegd worden voor de exploitatie van bijvoorbeeld de ontmoetingsruimte en de inzet van de community builder. Het belang van beide wordt door velen onderschreven, maar geregeld lukt het niet de financiering structureel rond te krijgen. Hoe het wel kan zijn we met elkaar aan het uitvinden. Er wordt verwacht dat bewoners meer het heft in eigen handen nemen, en dat doen ze ook, maar steun en toeverlaat is gewenst.
Begin je met de groep of met het woongebouw? Burgerinitiatieven ervaren het spanningsveld dat het jaren duurt voordat ze een locatie vinden voor hun wooninitiatief. Hoe houdt je dan iedereen betrokken? Of moet je eerst een locatie hebben en dan pas de groep vormen? In de praktijk zien we dat het allebei kan. Voor burgerinitiatieven is het zoeken naar balans: de groep wel laten groeien, maar pas echt werven als er een locatie is.
Nieuws, publicaties en bijeenkomsten van Platform31 automatisch in jouw mailbox? Meld je dan aan voor onze tweewekelijkse nieuwsbrief over actuele ontwikkelingen in stad en regio.