Gezonde leefomgeving vraagt om wendbare aanpak

 1. Hanteer een wendbare definitie

“Een gezonde leefomgeving is een plek waar de druk op gezondheid zo laag mogelijk is. Een plek waar gezond leven makkelijk is en waar je je prettig voelt”. Inmiddels hanteren veel professionals deze definitie van de gemeente Utrecht. Het is zinvol deze toe te passen. Het met elkaar maken van een gedeelde definitie van een gezonde leefomgeving zorgt misschien voor draagvlak bij alle betrokkenen, maar neemt ook veel tijd in beslag. Tijd die ten koste gaat van concrete acties.

Een wendbare, flexibele definitie werkt ook, stellen de experts. Daarmee creëer je de mogelijkheid om aan te sluiten bij de context van de situatie en de belevingswereld van anderen. Gezondheidsdoelen verbinden met opgaven uit verschillende beleidsvelden. Een fysieke ingreep zoals het verminderen van parkeerplekken kan zorgen voor speelruimte voor kinderen, meer schaduwplekken door te vergroenen op plekken waar buurtbewoners elkaar kunnen ontmoeten. Het zijn ontwerpoplossingen die bijdragen aan een gezonde en prettige leefomgeving.

2. Werk met verbeelding

“Werk ook met beelden”, adviseren de experts, “want het verbeelden leidt eerder tot acties dan woorden”. Het visueel maken van informatie gaat dan niet om één, maar om meerdere beelden. Hiermee worden de interventies voor de gezonde leefomgeving concreet. Daarbij geeft het inzicht in de mogelijk differentiatie op gebiedsniveau. Het is niet zozeer nodig om volledig te zijn, maar om te inspireren, prikkelen en tot de verbeelding spreken.

3. Ga uit van een netwerkbenadering

Voorbeelden als ‘het verminderen van parkeerplekken ten gunste van klimaatadaptatie of elkaar ontmoeten’, laten zien dat gezondheidsdoelen ook voor andere domeinen kansen biedt. Sociaal en fysiek werken vanuit andere perspectieven en kennen verschillende opgaven. Uiteindelijk streeft men wel hetzelfde overkoepelende doel na, maar is dit niet direct helder. Een netwerkbenadering kan helpen, waarbij je actief mensen zoekt die ook enthousiast zijn over de bijdrage aan gezondheidsdoelen. De kunst zit in het vertalen naar het eigen specialisme waarmee vanuit verschillende vakgebieden een gedeeld doel wordt nagestreefd.

3. Kijk naar sterke verbinders met energie

In plaats van integraal werken biedt transdisciplinair werken een nieuw perspectief. Kennis uit twee verschillende domeinen of sectoren leidt vaak tot nieuwe inzichten en vernieuwing. Er zijn wel sterke verbinders nodig, die koppelingen leggen tussen beleidsterreinen. Zij zijn in staat de plekken te vinden waar de energie zit. Zowel de ervaren professionals als de nieuwe generatie zouden opgeleid moeten worden om deze vaardigheid te ontwikkelen. De experts geven ook aan dat er nog steeds behoefte is aan duidelijke argumenten voor ruimtelijke interventies en de claims op budgetten. Het blijft belangrijk om argumenten te delen over de gezondheidswinst door investeringen in de leefomgeving.

4. Zoek naar bewonersinitiatieven

In de zoektocht naar een effectieve aanpak zijn bewoners feitelijk het beginpunt en moeten ze vanaf het begin af aan meegenomen worden. Bewoners denken automatisch domeinoverstijgend. Hun belevingswereld is niet verkokerd, terwijl veel overheden en de beleidsdomeinen dat wel zijn. “Koester kleinschalige, bottom-up initiatieven en geef hen de ruimte. Zowel in beleid als in budget”, geven de deelnemers aan de ronde tafel aan.

5. Zorg voor een strategie op maat

Het wiel hoeft niet steeds opnieuw uitgevonden te worden. Vanuit wetenschap en praktijk zijn er zowel algemene lessen als inspirerende praktijkvoorbeelden die gemeenten verder helpen. Maar de ervaring leert dat gemeenten niet altijd de rust en ruimte hebben om een lerende organisatie te zijn. Onderschat daarom de kracht van de herhaling niet, geeft een van de aanwezigen aan. Het kan even duren voordat lessen landen in beleid en wees niet bang voor herhaling.

Strategisch communiceren is van groot belang als je wilt dat je verhaal aanslaat. Iedere fase en iedere gesprekspartner vraagt om een verhaal op maat en de juiste woordkeuze. In de visie-fase slaat het positieve verhaal beter aan. Doemscenario’s kunnen effectief zijn als breekijzer om een vastzittend proces in beweging te krijgen. Daarnaast helpt het om de boodschap aan te sluiten op de belevingswereld van de ander, om je doelen sneller te bereiken. Bij sommige mensen helpt het om het over de leefbaarheid te hebben, terwijl anderen meer aanslaan op vergroenen. Ook kun je commerciële partijen, zoals ontwikkelaars, in beweging krijgen om te investeren in een gezonde wijk door ze te helpen met het bedenken van concrete fysieke interventies die bijdragen aan een gezonde leefomgeving. Iedereen kan een eerste stap zetten in de richting van een gezonde leefomgeving en voor aandachtswijken in het bijzonder.