Praktijkvoorbeeld Wijkaanpak

Taal en Talent: de Heerlense Rijke Schooldag in actie

19 juni 2023 | Leestijd: 5 minuten
Het Nationaal Programma Heerlen-Noord (NPHLN) bestrijdt laaggeletterdheid, vroegtijdige schoolverlating en verwachte onderwijsachterstanden met de ‘Rijke Schooldag’. Dit zijn extra lesuren waarin basisscholen sinds 2022 extra aandacht kunnen besteden aan de instrumentele vaardigheden (rekenen, taal en lezen), de leefstijl (bewegen en voeding) en brede talentontwikkeling. Allemaal met als doel om kinderen meer kansen te geven en ruimte te bieden voor hun ontwikkeling.

Auteur(s)

Astrid van Egmond, Jacomijn Baart en Simone 't Hooft

Rijke school

In Heerlen-Noord liggen de percentages laaggeletterdheid, vroegtijdige schoolverlating en verwachte onderwijsachterstand allemaal hoger dan het landelijk gemiddelde. Het NPHLN zet daarom volop in op leren door middel van de programmalijn Talentontwikkeling en Taal. Die bestaat uit drie onderdelen: Kansrijk van Start (in samenwerking met gezondheid), Taalontwikkeling en Geletterdheid en de Rijke Schooldag. Dit praktijkvoorbeeld gaat met name in op de Rijke Schooldag. De Rijke Schooldag in Heerlen-Noord is een vorm van extra lestijd op het primair, voortgezet en speciaal onderwijs waarin aandacht is voor drie verschillende lijnen:

  • Leefstijl/voeding. Hierbij ligt de focus op gezonde voeding en ontbijt en lunch in de klas. Ook groente en fruit op school is hierbij belangrijk.
  • Uitbreiding leertijd. Hierdoor komt er meer tijd vrij voor basisvaardigheden zoals taal of rekenen.
  • Brede ontwikkeling. Daarbij ligt de focus op bewegen en talentontwikkeling.

Scholen hoeven niet aan alle drie de lijnen evenveel aandacht te besteden; ze kunnen hun eigen prioriteiten stellen. Iedere school mag zelf kiezen wat het beste bij hen en de leerlingen past.

Bron: Nationaal Programma Heerlen-Noord, programma Leren

Leerorkest voor een positief zelfbeeld

Bron: Nationaal Programma Heerlen-Noord

Muziek maken: een uitgelezen kans om verborgen talenten te ontdekken en te ontwikkelen. Tijdens het leerorkest, onderdeel van de Rijke Schooldaglijn brede ontwikkeling, leren kinderen van De Broederschool (primair onderwijs) onder leiding van gast-vakdocenten in kleine groepjes van twee tot vijf leerlingen een muziekinstrument naar keuze te bespelen. Denk hierbij aan de cello, contrabas, viool, slagwerk en meer. Allemaal instrumenten die nodig zijn om een orkest te laten floreren. Het uiteindelijke doel is dat de leerlingen aan het eind van het schooljaar een optreden verzorgen samen met leerlingen van andere scholen.
Roel van den Bosch (Nationaal Programma Heerlen-Noord, programma Leren) is enthousiast over het leerorkest: “Naast dat de kinderen veel plezier ervaren tijdens de lessen, draagt het leerorkest ook bij aan een positief zelfbeeld. Ze leren vaardigheden zoals leidinggeven en naar elkaar luisteren, maar ook discipline, concentratie en doorzettingsvermogen zijn belangrijke vaardigheden die de leerlingen opdoen.”

Het leerorkest is een waardevolle toevoeging aan het onderwijs, want helaas is muziekonderwijs niet voor alle kinderen weggelegd. Het NPHLN heeft er bewust voor gekozen om het leerorkest op te nemen in de Rijke Schooldag; het ziet muziekonderwijs als een verrijking die voor ieder kind mogelijk moet zijn.

Platform31 bracht een bezoekje aan De Broederschool om een les van het leerorkest bij te wonen. Hier was goed te zien wat muziekonderwijs voor kinderen kan betekenen. Bij de slagwerkles hadden de leerlingen een voor een de leiding, waarbij de andere drie het ritme moesten volgen. Zodra deze leerling begon met aftellen, veranderde zijn lichaamshouding en nam hij trots de leiding. De anderen volgden keurig het ritme van de leerling die voorspeelde. Vaardigheden zoals leidinggeven, luisteren naar elkaar en concentratie kwamen bij deze oefening aan bod. Alle kinderen en de gastdocenten hadden zichtbaar plezier in deze lessen.

Een Horizon met extra lestijden

Basisschool De Horizon pakt de Rijke Schooldag net iets anders aan. De school heeft niet alleen gekozen voor een uitbreiding van de lestijden waarbij basisvaardigheden centraal staan, maar er is ook aandacht voor extra lessen door gastdocenten. Voor groep 1 en 2 wordt de schooltijd verlengd met drie uur extra les per week. In die uren is er aandacht voor woordenschat, voorbereidend rekenen (basisvaardigheden) en creatieve vaardigheden zoals muziek, dans, drama en bewegingsonderwijs. In groep 3 tot en met 8 krijgen leerlingen vijf uur extra les per week. Hiervan wordt drie uur besteed aan rekenen, taal en lezen, waarbij de school rekening houdt met de specifieke behoeften van leerlingen. In de overige twee uur is er tijd voor bewegingsonderwijs, muziek, beeldende vorming, wetenschap en techniek. De Horizon laat de extra lesuren gericht op basisvaardigheden verzorgen door de eigen leerkrachten en ondersteuners, maar voor de andere lessen worden gastdocenten ingeschakeld. De school heeft een coördinator die alles regelt met deze vakdocenten.

Uitdagingen

Een Rijke Schooldag gaat helaas niet vanzelf; er zijn veel uitdagingen bij de implementatie ervan. Zo is er binnen een school niet altijd geschikte ruimte voor extra en andere soorten lessen zoals muziek en sport. In de wijk zijn er ook niet altijd geschikte voorzieningen. De Broederschool had geluk dat er tegenover de school voldoende ruimte was om te oefenen voor het orkest. In het schoolgebouw zelf repeteren is niet mogelijk vanwege geluidsoverlast. De Horizon heeft niet altijd een geschikte plek voor beweegonderwijs. De sporthal die ze gebruiken wordt gedeeld met andere scholen en er is te weinig ruimte voor iedereen. Soms moeten de leerlingen dus buiten sporten, ook in de winter.

De gastdocenten zijn een waardevolle toevoeging aan het programma, ze brengen immers kennis met zich mee die niet iedere docent heeft maar het zorgt ook voor uitdagingen. De scholen hebben hun eigen pedagogische visie en regels die ze vanwege duidelijkheid voor de kinderen ook in de gastlessen willen hanteren. De gastdocenten moeten dus geïnstrueerd worden over deze visie en regels, en hier moet ook regelmatig op terug gekomen worden, want niet iedereen volgt deze regels even goed. En voor gastdocenten die op meerdere scholen lesgeven, kan het lastig zijn met verschillende visies en regels te werken. Dit kost tijd en kan frictie veroorzaken.

Een laatste uitdaging om rekening mee te houden heeft te maken met de planning. Scholen willen vaak op hetzelfde moment een muziekles of een sportles. Dit is niet altijd mogelijk. Er zijn soms niet genoeg voorzieningen om alle scholen tegelijkertijd te voorzien in hun wens of er zijn niet genoeg gastdocenten. Dit dient onderling goed afgestemd te worden.

Tot slot

De Rijke Schooldag valt op veel verschillende manieren in te vullen. Meerdere gemeenten passen al een vorm van Rijke Schooldag toe. Sommigen kiezen specifiek voor extra taalonderwijs, anderen laten de invulling over aan de scholen. Hoewel ze veelal verschillen in hun aanpak staat de behoefte van de leerlingen centraal. In Heerlen-Noord is er besloten dat scholen zelf mogen kiezen wat het beste bij de behoefte van de leerlingen past, binnen een gemeenschappelijk kader met ambities. Als gemeente kan je de volgende adviezen opvolgen als je ook graag een soortgelijke aanpak wilt invoeren:

  • Ga naast de scholen staan. Kijk wat er nodig is en werk met ze samen. Zorg dat je ideeën ook geborgd worden in de uitvoering.
  • Zorg voor voldoende, toegankelijke voorzieningen waar de scholen gebruik van kunnen maken. Regel desnoods busvervoer van en naar de sporthal.
  • Zoek de samenwerking op. Laat niet alles alleen aan de scholen over. Benader bijvoorbeeld een lokale cultuur- of sportinstelling, kijk of je samenwerking op gang kan brengen of kan faciliteren, ook tussen scholen onderling.

Contact

Astrid van Egmond 06 57 94 18 91 LinkedIn

Ontvang nieuws van Platform31

Nieuws, publicaties en bijeenkomsten van Platform31 automatisch in jouw mailbox? Meld je dan aan voor onze tweewekelijkse nieuwsbrief over actuele ontwikkelingen in stad en regio.

Bekijk al onze nieuwsbrieven en updates

"*" geeft vereiste velden aan